1076, février. — Senlis.

Philippe Ier, à la prière de Robert, comte de Flandre, de Baudouin, comte de Hainaut, et de Richilde, mère dudit Baudouin, confirme les privilèges de l'église Saint-Amé de Douai et la soustrait à tout pouvoir laïc en même temps qu'il garantit aux chanoines la liberté de l'élection de leur prévôt.

Référence : Maurice Prou et Henry D'Arbois de Jubainville (éd.), Recueil des actes de Philippe Ier (1059-1108), Paris, 1908, no81.

A. Original. Parchemin, avec traces de sceau plaqué. Hauteur : 670 mm. à gauche, et 680 mm. à droite ; largeur : 610 mm. en haut, et 582 mm. en bas. Archives départementales du Nord, fonds de Saint-Amé de Douai, carton 1.

B. Copie du xiiie s., incomplète des souscriptions, dans un cartulaire, coté 38, fol. 3 v°, Archives départementales du Nord, fonds de Saint-Amé.

C. Copie du xive s., dans un vidimus du roi Charles V, donné à Paris, le 13 mars 1366 et contenant un vidimus donné par le roi Jean à Arras, en mai 1355, Archives nationales, JJ 97, fol. 66, ch. n° ccxxi.

D. Copie du xive s., dans un vidimus des prévôt, doyen et chapitre de l'église Saint-Pierre de Douai, du 4 avril 1380, contenant un vidimus de Philippe III, daté de Poissy en juillet 1278, Archives départementales du Nord, B 1466 (ancien B 2, n° 32).

E. Copie du xviie s., authentiquée par deux notaires royaux, Archives départementales du Nord, fonds de Saint-Amé, carton 1, d'après le vidimus royal de juillet 1278.

F. Copie du xviiie s., collationnée par Warlet, notaire apostolique, Archives départementales du Nord, fonds de Saint-Amé, carton 1, d'après A, complété à l'aide du vidimus royal de juillet 1278, et des vidimus des rois Jean et Charles V indiqués en C.

G. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 54, fol. 474, d'après C.

H. Copie du xviiie s., dans Monasticon Benedictinum, t. XLVI, Bibliothèque nationale, ms. lat. 12703, fol. 140, d'après C.

I. Copies du xviie s., Archives communales de Douai, GG, layettes 148 et 150, d'après le vidimus de 1278 indiqué en D.

J. Copie du xvie s., Archives communales de Merville (Nord), AA 1.

a. Miræi Opera diplomatica, éd. Foppens, t. II, p. 1358, d'après le vidimus de Charles V, indiqué en C.

b. Brassart, Histoire du château et de la châtellenie de Douai, preuves, p. 20, n° xiv, fragment d'après A.

c. Ch. Duvivier, Actes et documents anciens intéressant la Belgique, p. 186, d'après A.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 154.

Indiqué : Le Glay, Revue des Opera diplomatica de Miræus, p. 120, d'après A.

Indiqué : Le Glay, Inventaire-sommaire des archives départementales, Nord. Archives civiles, série B, t. I (1863), p. 1, B 2, n° 32.

Indiqué : E. de Coussemaker, Inventaire analytique et chronologique des archives de la Chambre des comptes à Lille, 1re partie, p. 14, n° 32.

Indiqué : Brassart, Établissement de la collégiale de Saint-Amé dans cette ville, dans Souvenirs de la Flandre-wallonne, t. XII, p. 11.

Indiqué : J. Finot, Ville de Merville. Inventaire sommaire des archives communales, p. 1, AA 1.


In nomine sancte et individuae Trinitatis. Philippus, divina miseratione Francorum rex. Mandatorum Dei viam, humano generi ad imitandum propositam, beatus Maurontus, [2] inclyti ducis Adalbaldi atque sanctȩ Rictrudis filius, satis accurate consideravit, quia, ut electorum numero adscriberetur, bona sibi jure hereditario contingentia beato Amato, [3] a Senonensi episcopatu Theoderici regis tyrannide depulso, contulit et in proprio fundo, antiquitus Broilo, a modernis autem Menrivilla nominato, in honore Dei et sancti Petri [4] apostoli, pro voto, sanctissimo episcopo Amato ȩcclesiam construxit. Postquam vero sanctum episcopum, sibi amabilem, Amatum, Dominus ad cȩlestem patriam ex hac molestȩ peregrinationis erumna [5] assumpsit, sacrum corpus illius sacer Maurontus in supradicta ȩcclesia honorifice tumulavit et, ad honorem Dei ipsiusque sancti, fratres in ipsa ȩcclesia congregavit. Fratrum [6] itaque congregatio in predicta ȩcclesia, divino famulatui mancipata, longo tempore permansit quieta, donec Danorum et Normannorum gens crudelis et aspera devastaret [7] ipsam Menrivillam et circa eam omnem patriam. Sed, imminente persequutione, fratres solliciti de corpore sui patroni, Duacum, a persequutorum incursione securum, illud [8] deportaverunt et in ȩcclesia, ab antecessoribus in honore sanctȩ Dei genitricis Mariae ibidem in fundo sancti Mauronti ȩdificata, posuerunt. Placatis autem predictȩ persequutionis [9] turbationibus et loco Menrivillȩ devastato, Karolus, rex Francorum, et Arnulfus, consul Flandrensium, a predictis fratribus requisiti quid agerent de corpore tanti patroni, [10] convocatis episcopis et principibus suis, eorum consilio, ordinatione divina preeunte, hoc statuerunt ut in Duaco, gratia exaltandi, corpus venerabilis Amati remaneret in perpetuum [11] in ȩcclesia beatȩ Dei genitricis Mariae, in qua superius memoravimus esse translatum. Preterea edicto suȩ dominationis statuerunt et privilegiis suis firmaverunt ut quicquid [12] beatus Amatus et fratres Deo et sibi famulantes habebant donec in Menrivilla erant vel deinceps habituri erant, hoc etiam in Duaco morantes firmiter haberent et sine [13] contradictione possiderent. Libertatem etiam ipsius ȩcclesiȩ firmam statuerunt, quam nobis plures et autentici viri retulerunt et fratres illius ȩcclesiȩ diu inviolatam tenuerunt. [14] Post multa siquidem tempora contigit ut ipsa ȩcclesia igne vastaretur, in quo omne librarium simul et privilegia ȩcclesiȩ perierunt. Sed quia a Deo est sublimitas omnis [15] et potestas, omni sollicitudine curandum est in potestate constitutis ne res ȩcclesiasticȩ per violentiam alicujus raptoris auferantur vel devastentur. Quod ne [16] aliquando contingat, volens renovare quod antecessores mei confirmaverunt de beneficiis sancti Amati, ego Philippus, rex Francorum, adquievi petitioni Rotberti, Flandrensium [17] comitis, et nepotis sui Balduini, comitis de Hainau, necnon et Richeldis, matris ipsius Balduini, canonicorum etiam ipsius sancti Amati Duacensis, qui virum religiosum [Rai]marum, [18] ipsius ȩcclesiȩ prepositum, et Gualterum, castellanum, de rebus predictȩ ȩcclesiȩ augendis et conservandis multum sollicitum, ad me miserunt, exorantes ut res sancto Amato donatȩ [19] sive donandȩ meȩ dominationis auctoritate confirmarentur. Confirmavi itaque precepto potestatis regiȩ ut ipsa ȩcclesia, infra castrum Duaci in honore sanctȩ Dei genitricis Mariae [20] constructa, in qua corpora beatorum confessorum Amati atque ipsius Mauronti quiescunt, ab omni laicali potestate sit libera, ut canonici Deo et sanctȩ Mariȩ et sancto Amato ibi [21] quiete serviant. Atrium quoque et claustrum et domos canonicorum in libertate permanere concessi. Prohibemus etiam ut neque in claustro neque in atrio neque in domibus cano-[22]-nicorum, in claustro sive in castro manentium, vel servientibus eorum vel omnino in facultatibus ipsius ȩcclesiȩ ulla laicalis persona mittat manum neque rex neque comes neque castellanus [23] neque aliquis sub eis laicus. Bannum aut latronem vel thesauri aut etiam alicujus rei inventionem nulla laicalis persona in predictis locis sibi usurpare audeat, sed ditioni et [24] potestati ȩcclesiȩ omnino subjaceant. Prepositus nullus in supradicta ȩcclesia constituatur nisi canonicorum electione. Preterea per presentem decernimus jussionem ut nullus sit sub meo [25] regimine qui presumat aliquid auferre de omnibus quȩ beato Amato a sancto Mauronto sunt attributa vel ab aliis antecessoribus collata seu quȩ ab ipsis prepositis sive canonicis ibi ser-[26]-vientibus fuerint attracta aut in antea, Deo auxiliante, a quibuscunque fuerint meliorata vel augmentata. Si quis autem, aut nostro aut futuro tempore, electionis jura [27] prenominatȩ ȩcclesiȩ et rerum predictarum liberam dispositionem, regali dignitate nostra concessam, violaverit, veluti contra salutem regiȩ dignitatis [28] agens, auctoritate nostra atque precepto, quasi inimicus et proditor domini sui, ab omni munere et honore publico arceatur donec justo judicio [29] ipsi ȩcclesiȩ, quam lesit, satisfecerit. Insuper et precepto regiȩ majestatis statuimus ut violator hujus preordinatȩ libertatis ipsi ȩcclesiȩ persolvat decem [30] libras aureȩ monetȩ. Et ut hoc preceptum regiȩ dignitatis in posterum per omnia conservetur illibatum, sigilli nostri impressione subtersignari jussimus.

[31] Ego (monogramma) rex Francorum hoc privilegium Silvanectis confirmavi, anno regni mei sedecimo, testibus subscriptis : Ꞩ. Manassȩ, [32] Remensis archiepiscopi. Ꞩ. Richarii, Senonensis archiepiscopi. Ꞩ. Tietboldi, Suessionensis episcopi. Ꞩ. Guidonis, Belvacensis episcopi. [33] Ꞩ. Rotgeri, Cathalaunensis episcopi. Ꞩ. Elinandi, Laudunensis episcopi. Ꞩ. Radulfi, Ambianensis episcopi. Ꞩ. Raineri, Aurelianensis episcopi. Ꞩ. Ratbodi, Novio-[34]-mensis episcopi. Ꞩ. Gualeranni, regis camerarii. Ꞩ. Frederici dapiferi. Ꞩ. Hervei pincernȩ. Ꞩ. Hugonis conestabuli. Ego Gausfridus, regis cancellarius [35] et Parisiensis episcopus, hoc privilegium scripsi et subscripsi. Actum est anno ab incarnatione Domini millesimo .LXXmo.VI., indictione .XIIII., [36] epacta .XII., concurrente .V.

(Locus sigilli.)


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook