1071, 2 novembre. — Paris.
Philippe Ier confirme, par l'apposition de son sceau, la charte par laquelle Bouchard, comte de Corbeil, accorde aux chanoines de Saint-Spire de Corbeil, la liberté de leur cloître et la justice dans le cloître et sur leurs confrères, à la réserve des causes criminelles dont connaîtra l'évêque seul ou l'archidiacre.
A. Original perdu.
B. Copie du xive s., dans un vidimus de Charles VI en date de février 1392 (1393 n. st.), Archives nationales, JJ 144, fol. 63 v°, n° cxii, sous le titre : «Confirmatio cujusdam carte pro religiosis et capitulo duodecim apostolorum et beatorum Exuperii et Lupi».
C. Copie du xiiie s., dans le Cartulaire de Saint-Spire, conservé à l'église Saint-Spire de Corbeil, fol. vi, sous le titre : «Privilegium Bucardi comitis confirmatum a rege Philipo».
D. Copie du xviie s., Archives départementales de Seine-et-Oise, G 234, 1re pièce, d'après C.
E. Copie du xviie s., dans Galland, Recherches des fiefs, Bibliothèque nationale, ms. fr. 16182, fol. 220, d'après C.
F. Copie authentique, du xviie s., collationnée par Claude Bienaymé, huissier audiencier de la prévôté de Corbeil, le 18 juillet 1697, appartenant à M.A. Dufour, conservateur de la bibliothèque de la ville de Corbeil, d'après une copie dérivant de C.
a. A. Du Chesne, Histoire généalogique de la maison de Montmorency, preuves, p. 24, d'après un cartulaire de Saint-Spire autre que C.
b. [Suite de pièces justificatives produites au procès de Jean de Launay, abbé séculier de Saint-Spire de Corbeil (entre 1652 et 1681) contre les chanoines de la même église]. S. l. n. d., in-fol. (Bibliothèque nationale, Imprimés, Thoisy 41, fol. 51), p. 3, d'après C.
c. Dubois, Historia ecclesiæ Parisiensis, t. II, p. 3, d'après C.
d. Gallia christiana, t. VII, instrumenta, col. 36, n° xlii, d'après le vidimus indiqué en B.
e. E. Coüard-Luys, Cartulaire de Saint-Spire de Corbeil, p. 1, n° i, d'après C.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 125.
Indiqué : E. Coüard, Inventaire sommaire des archives départementales, Seine-et-Oise. Archives ecclésiastiques, série G, p. 135, G 234.
☧ In Dei nomine. Ego Burcardus, gratia Dei Corboilensium comes. Orthodoxe religionis auctores, Spiritus Sancti igne divinitus illustrati, multimodis sacre Scripture testimoniis evidencius asserunt eos qui ecclesias Dei honorare vel sublimare pro posse studuerint, non solum per hoc delictorum suorum indulgenciam promereri verum etiam retribucionis eterne premium celitus adipisci. Omnibus igitur sancte Dei aecclesie filiis presentibus scilicet atque posteris innotescat quod nostri castelli proceres et optimates pari consilio ac simili voto nostram presenciam adierunt, obnixe postulantes ac suppliciter deprecantes quatinus aecclesiam duodecim apostolorum et beatorum confessorum Exuperii et Lupi, in eodem videlicet Corboilo sitam, ab antecessoribus nostris antiquitus constitutam et diversarum rerum commoditate admodum ditatam, ad extremum vero a quibusdam tirannica pervasione pene desolatam et pravis usibus perversisque occasionibus undique circumventam, liberam et immunem ab omni injusta potestate et iniqua dominacione sub litterarum testamento amodo efficere curaremus. Quorum peticioni tam juste et racionabili libentissime adquiescentes, pro nostre parentumque nostrorum animarum redempcione, ab ipsa ecclesia ejusdemque canonicis omnem injuste dominacionis infestacionem removemus. Claustrum insuper ibidem antea non habitum, sicuti fidelium nostrorum hortatu precibusque designavimus, eisdem canonicis habendum immune et sine ulla inquietudine in perpetuum concedimus tali tenore talique condicione ut neque nos neque successorum nostrorum aliquis, neque ejusdem loci abbas sive ulla cujuslibet dignitatis persona, in ipsa ecclesia sive in ipsius canonicis vel in claustro aliquam deinceps injustam potestatem exercere presumamus ; et de ornamentis aecclesie quippiam auferre vel aliquo modo subripere, absque communi assensu profectuque canonicorum, nemo ulterius audeat ; sed res aecclesie et cuncta que infra claustri ambitum continentur ad ipsorum canonicorum curam et potestatem solummodo pertineant. Quod si in ipso claustro aliquam contigerit fieri injuriam vel aliquem canonicorum, quod absit, alicubi aliquam facere injusticiam, omni aliena persona pretermissa et omni injusto judicio propulso, abbati ejusdem loci, communi arbitrio canonicorum in capitulo et canonice emendandam permittimus ; criminalia autem solius episcopi vel archidiaconi judicio reserventur. Hujus ergo libertatis sacrificium ego Burcardus, comes, Deo inviolabile offerre cupiens, hoc preceptum fieri jussi, et ut perpetuum obtineat vigorem, regie majestati corroborandum transmisi. Signum episcopi Parisiensis +. Signum Goiscelini archidiaconi +. S. archiepiscopi Remensis +. S. comitis Burcardi +. S. episcopi Trecensis +. S. episcopi Belvacensis. S. episcopi Meldensis +. S. episcopi Ambianensis. S. episcopi Catalaunensis +. S. Johannis abbatis +. Actum Parisius, anno ab incarnacione Domini millesimo septuagesimo primo, indictione decima, epacta .XXVIII., concurrentibus .V., .IIII. nonas novembris, regnante Philippo, duodecimo anno regni, actum est.
Ego ipse rex Philippus et Burcardus, Corboilensis comes, hanc cartam manu firmatam corroboravimus, quam quoque Richerius, Senonum archiepiscopus, cum Gaufrido, Parisiorum presule, aliique quamplurimi tam pontifices quam laici principes corroboraverunt, omnibus supra memoratis faventes, et ut ea firmamento fixa eternentur stabili, hanc cartam in qua, me Philippo rege cum comite Burcardo precipiente, hec omnia scripta sunt, annuente Johanne, abbate suprascripte ecclesie, sigillo meo subterfirmavi. Si quis autem posthac privilegium hoc violare presumpserit, primum sacrilegii sive tante auctoritatis negligencie reus duro anathemate feriatur, deinde nefande presumpcionis irritus, gravi census detrimento damnatus, regie majestati quadraginta auri libras persolvat. ✠ Signum Philippi regis Francorum.
(1.) Ꞩ. Richerii, archiepiscopi Senonensis.
(2.) Ꞩ. Gauffridi, Parisiensis episcopi.
(3.) Ꞩ. Wauterii, episcopi Meldensis.
(4.) Ꞩ. Hugonis, Trecensis episcopi.
(5.) Ꞩ. Milonis decani.
(6.) Ꞩ. Goscelini archidiaconi.
(7.) Ꞩ. Droconis archidiaconi.
(8.) Ꞩ. Ivonis archidiaconi.
(9.) Ꞩ. Frederici senescalci.
(10.) Ꞩ. Widonis buticularii.
(11.) Ꞩ. Adelelmi constabularii.
(12.) Ꞩ. Waleranni camerarii.
(13.) Ꞩ. Eustachii capellani.
(14.) Ꞩ. Gauffridi capellani.
(15.) Ꞩ. Manassedis, Remensis archiepiscopi.
(16.) Ꞩ. Widonis, Ambianensis episcopi.
(17.) Ꞩ. Widonis, Belvacensis episcopi.
(18.) Ꞩ. Elinandi, Laudunensis episcopi.
(19.) Ꞩ. Rogerii, Catalaunensis episcopi.
(20.) Ꞩ. Rabodi, Noviomensis episcopi.
(21.) Ꞩ. Odolrici, prepositi ecclesie Remensis.
(22.) Ꞩ. Warini archidiaconi.
(23.) Ꞩ. Hermanni grammatici.
(24.) Ꞩ. Johannis, abbatis Corboilensis.
(25.) Ꞩ. Gonterii precentoris.
(26.) Ꞩ. Durandi thesaurarii.
(27.) Ꞩ. Morardi canonici.
(28.) Ꞩ. Wlgrini fratris abbatis.
(29.) Ꞩ. Sevini canonici.
(30.) Ꞩ. Tetbaldi Genardi.
(31.) Ꞩ. Gaudrici, filii Hersendis.
(32.) Ꞩ. Helie, filii Richardi.
(33.) Ꞩ. Gauterii Tosardi.
(34.) Ꞩ. Burcardi comitis.
(35.) Ꞩ. Willelmi, comitis Nivernensis.
(36.) Ꞩ. Radulfi comitis.
(37.) Ꞩ. Hugonis, comitis Mellendi.
(38.) Ꞩ. Hugonis, comitis Domni Martini.
(39.) Ꞩ. Ivonis, comitis Bellimontis.
(40.) Ꞩ. Widonis de Montelehari.
(41.) Ꞩ. Hervei de Marliaco.
(42.) Ꞩ. Tetbaldi de Montemorenci.
(43.) Ꞩ. Simonis de Monteforti.
(44.) Ꞩ. Willelmi de Gumetho.
(45.) Ꞩ. Guillelmi de Firmitate.
(46.) Ꞩ. Almarici de Castello forti.
(47.) Ꞩ. Balduini Corboilensis.
(48.) Ꞩ. Widonis vicecomitis.
(49.) Ꞩ. Berardi Pagani.
(50.) Ꞩ. Tedonis, filii Sigismundi.
(51.) Ꞩ. Petri Tosardi.
Petrus cancellarius subscripsi.