1068, 1er août. — Senlis.

Philippe Ier, à la prière de l'abbé de Saint-Denis et à la suite d'un procès qui s'était élevé entre le monastère de Saint-Denis et l'évêque de Paris, confirme les privilèges concédés audit monastère par les rois de France, l'évêque Landri et les souverains pontifes.

Référence : Maurice Prou et Henry D'Arbois de Jubainville (éd.), Recueil des actes de Philippe Ier (1059-1108), Paris, 1908, no40.

A. Original. Parchemin avec fragment de sceau. Hauteur, 803 mm. ; largeur, 590 mm. Archives nationales, K 20, n° 4 bis.

A′. Autre expédition originale, de la même main. Parchemin scellé. Hauteur, 815 mm. ; largeur, 598 mm. Archives nationales, K 20, n° 4.

B. Copie de la fin du xie s., dans un cartulaire de Saint-Denis, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 326, fol. 73.

C. Copie du xiiie s., dans le Livre des privilèges, Archives nationales, LL 1156, fol. 54 v°, sous la rubrique : «Immunitas Philippi regis», et fol. 78 v°, les premières lignes seulement, sous la rubrique : «Preceptum Philippi regis de immunitate ecclesie beati Dyonisii».

D. Copies du xiiie s., dans le Cartulaire blanc de Saint-Denis, Archives nationales, LL 1157, p. 27, ch. xxiiii, sous la rubrique : «Preceptum Philippi regis quod nulla Parisiensis persona possit infringere jus ecclesie», et même Cartulaire, p. 41, ch. xxxiii, sous la rubrique : «Privilegium Philippi regis».

E. Copie de l'an 1292, dans un vidimus donné sous le sceau de la prévôté de Paris par Guillaume de Hangest, garde du sceau de ladite prévôté, le 8 mai 1292, Archives nationales, K 20, n° 4 ter.

F. Copie du xive s., dans un Cartulaire de Saint-Denis, dit Cartulaire de Thou, Bibliothèque nationale, ms. lat. 5415, p. 106, sous la même rubrique qu'en D, d'après D.

G. Copie du xviiie s., Archives nationales, LL 1160, p. 115, d'après F.

H. Copie du xviiie s., Bibliothèque de Senlis, Collection Afforty, vol. 13, p. 367, d'après D et F.

I. Copie du xviiie s., faite pour Gaignières, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17111, p. 41, d'après A.

J. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 17111, p. 43, d'après E.

K. Copie partielle du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 55, fol. 367, d'après un cartulaire.

L. Copie partielle, de l'an 1721, dans le recueil de Bouhier, intitulé Cartulare continens præcepta antiqua regum, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17709, p. 118.

M. Copies du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection De Camps, vol. 8, fol. 162, d'après b.

a. Labbe, Éloges historiques des rois de France (Alliance chronologique, t. II), p. 164.

b. Doublet, Histoire de l'abbaye de Saint-Denys, p. 837, d'après A.

c. Félibien, Histoire de l'abbaye royale de Saint-Denys, pièces justificatives, p. lxxxvii, n° cxiv, d'après A.

d. Tardif, Monuments historiques, Cartons des rois, p. 178, n° 287, d'après A′.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 110.

Indiqué : Musée des Archives nationales, p. 70, n° 108, avec fac-similé du monogramme, d'une partie de la souscription royale et du paraphe du chancelier, d'après A′.

Fac-similé : Fac-similé : Mabillon, De re diplomatica, p. 425, pl. XL, fac-similé des deux premières et de la dernière ligne, de la souscription royale et de celle du chancelier, du sceau et de la date, d'après A′.


+ In nomine sanctȩ et individuae Trinitatis. Philippus, Dei gratia Francorum rex, presentibus et futuris in perpetuum. Quoniam universis in orbe regibus, quibus omnipotens creator humanam rem publicam regendam [2] distribuit, propositum constat in commune justitiam colere, recta judicare populisque subditis quibus imperant juste consulere, dignum est et utile ut nos, quos ad regni fastigium regum [3] rex et omnium dominus dignatus est attollere, ea quae sibi sunt placita debeamus cogitare. Quod quidem tunc aequitatis assensu nos factum ire putamus si leges a Deo [4] mortalibus inspiratas et antiquorum regum predecessorum nostrorum constitutiones, decreta, dispositiones sed et episcoporum et apostolicorum Romanorum pontificum mandata in-[5]-violabiliter servemus et in diebus nostris eadem auctoritatis nostrae vigore roboremus. Ministri siquidem regni Dei sumus in hoc ipsum illi servientes. Quapropter [6] noverit presentium futurorumque universitas quod fidelissimus noster Raynerius abba, et monachi monasterii ter beati dyonisii martyris, peculiaris patroni nostri, adierunt [7] serenitatem nostram humiliter obsecrantes ut, sicut antiqui et gloriosissimi Francorum reges Dagobertus, Hludovius, Theodericus, Childericus, Pippinus, Karolus magnus [8] imperator, Hludovicus pius, Karolus calvus et reliqui quique usque ad nostra tempora idem monasterium jam predicti sancti decretorum suorum sanctionibus contra iniquorum [9] pervasionem muniverant atque episcoporum et apostolicorum consensu et auctoritate postulatione regia plenissime roborari poposcerant, ita nos, Dei nostri voluntatem in omnibus [10] sequentes et illos predecessores nostros in hoc fideliter imitantes, nostram illi monasterio adderemus, immo nostra sanctione illorum roboraremus. Et quoniam in diebus nostris inter episcopum [11] clerumque Parisiensem et abbatem prefati monasterii monachosque orta quaedam contentio fuerat, episcopo et clero sibi volentibus in supradicto monasterio sancti Dyonisii, contra leges atque [12] decreta supra memorata, quasdam consuetudines usurpare, et abbate et monachis contra sese defendentibus regum et apostolicorum supradictorum prolata auctoritate, cujus [13] videlicet contentionis causa coram obtimatibus regni nostri et in nostra presentia sepe ventilata, sed, quia magis ordinis aecclesiastici videbatur esse quam popularis, nostra permissione in [14] audientia Romani pontificis Alexandri perlata et finita erat, nos demum justitiae faventes diffinitȩ causae consensus nostri vigorem prestaremus. Igitur fidelium nostrorum atque [15] palatinorum usi consilio et hoc prospicientes ipsi aecclesiae et habitantibus in ea sive pertinentibus ad eam utile fore non solum in presenti sed et in futuro, regum seu imperatorum Dagoberti, Hludo-[16]-vii, Theoderici, Childerici, Pippini, Karoli magni, Hludovici, Karoli calvi et reliquorum qui fuerunt ante nos, decreta sed et sancti Landerici, Parisiorum quondam episcopi, privilegium et [17] gallicanorum episcoporum seu apostolicorum Romanorum pontificum privilegia, sancti et egregii martyris Dyonisii monasterio olim indulta, per hanc preceptionis nostrȩ paginam decernimus in perpetuum conservan-[18]-da. Et ut sine ulla perturbatione vel inquietudine episcopi Parisiensis clericorumve ejus fratres ibidem omnipotenti Deo valeant famulari et pro nobis ipsis et stabilitate regni nostri attentius de-[19]-precari, omnino generales eorum accessus ad monasterium prohibemus fieri et communes stationes ab eisdem, ne inde prava consuetudo subrepat aliquando, in eodem sepefato mona-[20]-sterio cȩlebrari, qualiter, sicut est in ejus monasterii privilegiis constitutum, in aevis temporibus maneat inviolatum. Si quis autem contra hanc preceptionis et auctoritatis [21] nostrae paginam senserit, quicumque ille fuerit, cujuscumque nominis et honoris, ȩtatis et potestatis, gradus et ordinis, et eam vel in magno vel in minimo infringere voluerit, [22] et id quod cupit non efficiat et ad aerarium nostrae domus .XII.cim libras ex auro purissimo coactus addat et insuper reus majestatis habeatur et ut profanus ab omnibus, nisi satis [23] pro emendatione fecerit, computetur. Ut igitur hoc decretum a nobis promulgatum pleniorem obtineat vigorem, nostra manu subter apposito signo roboravimus atque fidelibus nostris [24] presentibus roborandum tradidimus nostraeque imaginis sigillo insuper assignari jussimus.

(Monogramma.)

[25] Signum Phylippi, incliti et † serenissimi Francorum regis.

+  (Signum recognitionis.) (Sigillum.)

+ [26] Petrus, regiae dignitatis cancellarius, relegit et sigillavit.

[27] Data kal. augusti, anno octavo regnante Phylippo glorioso rege, ab incarnatione autem Domini millesimo .LX.viii. indictione .vi. Actum Silnectis palatio regio. In Dei nomine feliciter, amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook