1067, 27 mai. — Paris.
Philippe Ier, à la prière d'Archambaud, seigneur de Bourbon, et d'Humbaud d'Huriel, chevalier, confirme à l'abbé et aux moines de Saint-Denis la donation à eux faite par Jean de Saint-Caprais, de la villa de La Chapelle, en Berry, sur laquelle il reconnaît aux moines divers droits.
A. Original prétendu. Parchemin, avec traces de sceau. Hauteur, 713 mm. ; largeur, 543 mm. Archives nationales, K 20, n° 3.
B. Copie du xiiie s., dans le Cartulaire blanc, Archives nationales, LL 1158, p. 446 (anc. fol. iicxxiii), ch. n° ii du chapitre intitulé «Capella Aude», sous la rubrique : «De immunitate ecclesie apud Capellam super fisco Johannis de Caprosia nobis dato».
C. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 55, fol. 456 v°, d'après B.
a. Doublet, Histoire de l'abbaye de Saint-Denys, p. 835.
b. Félibien, Histoire de l'abbaye royale de Saint-Denys, pièces justificatives, p. lxxxvi, n° cxiii, d'après A.
c. Chazaud, Fragments du Cartulaire de la Chapelle-Aude, p. 23, n° xiii, d'après A.
d. Tardif, Monuments historiques, Cartons des rois, p. 176, n° 285, d'après A.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 105.
Indiqué : Musée des Archives nationales, p. 69, n° 106, avec fac-similé des souscriptions du chancelier et du roi.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Philippus, divina providente clementia Francorum rex, omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus [2] seu quacunque judiciaria potestate preditis.
[3] Summa cura et magna sollicitudo debet esse regum ea quȩ fidelibus Dei pro oportunitate aecclesiarum fuerint postulata sollerter perspicere et congrua eis benefitia non [4] denegare set ea que pro Dei fiunt intuitu ad effectum in Dei nomine conlaudare. Quapropter vestrae auctoritatis egregia magnitudo cognoscat quoniam accedentes ad nostræ sublimita-[5]-tis presentiam Erchenbaldus, scilicet Burbunensis dominus, atque Hunbaldus, Huriacensis miles venerandus, supplici petierunt devotione ut cujusdam villȩ munus, quae in Bituricensi regione Capella no-[6]-minatur et ab incolis juxta fluvium Lasmars sita esse perhibetur, fratribus Deo ac preciosissimis martiribus Dyonisio, Rustico et Eleutherio ubique militantibus nostrae auctoritatis precepto fieri juberemus atque, sicut sancti [7] Caprasii quidam miles, nomine Johannes, supradictis martiribus pro sua omniumque animarum salute concesserat, inde carta facta nostro proprio sigillo in perpetuum confirmaremus. Tantorum igitur virorum petitioni [8] adquiescens, pro remedio animȩ meae omniumque animarum salute, monachis basilice domni Dyonisii speculiaris patroni nostri, in qua ipse preciosus martyr cum sociis suis corpore requiescit, et ubi [9] Rainerius abba preesse videtur, quod petebant, in tanta libertate concessi ut in presentia multorum constituissem quatinus juxta supradictam Capellam loca quatuor terminarentur, in quibus singulis crux [10] lignea poneretur. Quod si forte fur vel alicujus criminis reus infra constituta loca deprehenderetur, liber omnino esset quandiu infra metam quatuor locorum moraretur, reddita pecunia si apud [11] se inveniretur unde criminis furto accusabatur. Si autem supradicte Capelle aliquis incola vicino suo vel extraneo injusticiam fecisset, nullius hominis nisi solius prioris vel aliorum fratrum justicie [12] subjacuisset. Et quia Capelle donum regium meȩ auctoritatis testimonio confirmare desidero, amicabiliter vobis impero ut, si quis superbia nimia repletus pro monachorum imperio justi-[13]-ciam facere dedignetur, si prioris quaerimonia auribus vestris insonuerit, ut inde dignam emendationem ad honorem sancti Dyonisii faciatis. Ad ultimum vero regalis sublimitas tantam incolis Capel-[14]-le libertatem concessit ut nullus in ea habitans bannum vel teloneum aut vicariam aliquam nisi sancto Dyonisio persolvisset nec alicujus hominis precepto contra adversarios in expeditionem perrexisset nisi [15] cum communione archipresulis vel ad defendendam sancti Dyonisii terram pro utilitate monachorum. Quin insuper in ista carta regio decreto vetitum constat ne de Capella aliquis egrediens vel redi-[16]-ens alicui nocere presumat, ne pro istius rei nequitia detrimentum aliquod monachis eveniat. Quia vero prefatus Erchenbaldus, Burbunensis dominus, ita integre sicut Johannes de sancto Caprasio dederat quicquid ab eo tenebat sive villam, sive homines, [17] sive mansos et intus et extra, sancto Dyonisio, remota omni exceptione, me et proceribus meis audientibus, concessit, monachi Capelle inmorantes pro salute anime ipsius omniumque parentum suorum per omne presentis vitȩ spacium pauperi cuidam alimentum prebeant, [18] ille vero indumentum ; et cuicunque de genere suo castrum Burbunense possidere contigerit, precipue super aecclesia et rebus monachorum curam gerat eosque magnopere defendat et ad eum res et villa respiciat, ita tamen quod [19] nullam ibi possit exercere potestatem nisi amor prioris ceterorumque monachorum ei permiserit. Et ut hȩc preceptio firmior habeatur vel per tempora conservetur firmioremque habeat vigorem, manus nostre subter ea decrevimus roborari [20] subscriptionibus.
[21] Signum Philipi regis. Ꞩ. Ricard, archiepiscopi Sinonensis. Ꞩ. Gaufredi, Parisiensis episcopi. Ꞩ. Walterii, Meldensis episcopi. Ꞩ. Helinandi, Laudunensis episcopi. Ꞩ. Widonis, Beloacensis episcopi. Ꞩ. Frotlandi, Silvanectensis [22] episcopi. Ꞩ. Balduini, comitis Flandrensis. Ꞩ. Rodulfi, comitis Crispinianensis. Ꞩ. Wilelmi, comitis Curboilensis. Ꞩ. Gaufredi, comitis Bellimontis. Ꞩ. Walerandi [23] camerarii. Ꞩ. Frederici dapiferi. Ꞩ. Rainerii, abbatis sancti Dyonisii. Ꞩ. Arraldi, abbatis sancti Germani. Ꞩ. Wilelmi, abbatis sancti Benedicti. Ꞩ. Erchenbaldi Burbunensis. Ꞩ. Hunbaldi Huri-[24]-acensis. Ꞩ. Hugonis prioris. Ꞩ. Amblardi Gaudini. Ꞩ. Heuroldi Romeiensis. Ꞩ. Arnulfi Burbunensis. Istud datum esse factum confirmamus in die Pentecosten, anno .VII. regni nostri, in palatio [25] Parisiacensi. Fideliter in Dei nomine amen. Ꞩ. Balduini cancellarii, qui hanc cartam scripsit. Ꞩ. Haimonis, archiepiscopi Bituricensis, in cujus diocesi est aecclesia Capelle. (Rota divisa per crucem in cujus angulis inscripta sunt verba : Philipi [] regis [] Fran-[]-co[]-rum.)
(Vestigia sigilli.)