1066, après le 4 août. — Lille.

Philippe Ier confirme par l'apposition de sa souscription et de son sceau la charte par laquelle Baudouin, comte de Flandre, dote de terres et revenus le collège de chanoines établi dans l'église qu'il avait construite à Lille en l'honneur de saint Pierre.

Référence : Maurice Prou et Henry D'Arbois de Jubainville (éd.), Recueil des actes de Philippe Ier (1059-1108), Paris, 1908, no25.

A. Original. Parchemin en mauvais état, avec traces de sceau. Hauteur, 700 mm. ; largeur, 490 mm. Archives départementales du Nord, fonds de Saint-Pierre de Lille, carton 1, n° 1.

B. Copie du xiiie s., dans un vidimus d'Adam, évêque de Térouane, daté de mars 1217. Archives départementales du Nord, fonds de Saint-Pierre de Lille, carton 1, n° 1bis.

C. Copie du xiiie s., dans le Cartulaire de Saint-Pierre, dit Decanus, Bibliothèque municipale de Lille, ms. n° 658 (anc. 270), fol. 23, d'après B.

D. Copie du commencement du xive s., dans le Cartulaire de Saint-Pierre, dit Liber Catenatus, Bibliothèque municipale de Lille, ms. n° 657 (anc. 251), fol. 261 v°, d'après B.

E. Copie du xive s., dans le Premier cartulaire de Flandre, Archives départementales du Nord, B 1561, fol. 149, n° 554, d'après B.

F. Copie du xive s., dans le Deuxième cartulaire de Flandre, Archives départementales du Nord, B 1562, fol. 2, n° 1, d'après B.

G. Copie du xve s., dans le Registre des chartes, t. 13, Archives départementales du Nord, B 1608, fol. xxxviii, d'après un vidimus de Louis, comte de Flandre, en date de Lille, 11 juillet 1380.

H. Copie du xive s., dans le Livre de Roisin, Archives communales de Lille, registre AAA, fol. 386, sous le titre : «Che sunt previlege appertenant a l'eglize saint Piere. Et prumiers li previlleges de leur fondastion prumiere» ; et traduction française, ibidem, fol. 389, sous le titre : «Copie dou previlege de le prumiere fondastion de l'eglise saint Piere translatée de latin en roumans».

I. Copie du xvie s., dans un autre exemplaire du Livre de Roisin, Bibliothèque de Lille, fonds Godefroy, ms. 140, fol. 260, sous le titre : «Che sunt privileges appertenant a l'eglize de saint Pierre, et premiers le privileges de leur fondation premiere.» ; et traduction française, ibidem, fol. 262 v°, sous le titre : «Copie de le première fondation de l'eglize s. Pierre translaté en romain».

J. Copie de l'an 1617-1618, dans un autre exemplaire du Livre de Roisin (BBB), par Pierre Le Monnier, notaire, Bibliothèque de Lille, ms. 212, fol. 287 ; et traduction française, ibidem, fol. 289 v°, d'après H.

K. Copie de l'an 1619, dans un autre exemplaire du Livre de Roisin, double ou copie de J, par Pierre Le Monnier, Archives communales de Lille, registre CCC, fol. 241 ; et traduction française, ibidem, fol. 243 v°.

a. Miræus, Codex donationum piarum, p. 196, sans le détail des biens.

b. Buzelin, Gallo-Flandria, l. II, c. 13, p. 305, publication partielle.

c. A. Du Chesne, Histoire généalogique des maisons de Guines, d'Ardres, de Gand et de Coucy, preuves, p. 232, les souscriptions seulement, d'après a.

d. Miræi Opera diplomatica, éd. Foppens, t. I, p. 65, fragment, et t. III, p. 691, texte intégral, d'après un vidimus de Louis, comte de Flandre, donné à Lille, le 11 juillet 1380.

e. Brun-Lavainne, Roisin, p. 217, d'après H ; la traduction française publ., p. 220.

f. Brassart, Histoire du château et de la châtellenie de Douai, preuves, p. 11, n° vii, fragment, d'après A.

g. E. Hautcœur, Cartulaire de l'église collégiale de Saint-Pierre de Lille, t. I, p. 2, n° ii, d'après A, complété à l'aide de B et C.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 103.

Indiqué : Le Glay, Mémoire sur les archives du chapitre de Saint-Pierre de Lille, dans Mémoires de la Société des sciences de Lille, 2e série, t. III (1856), p. 140.

Indiqué : Coussemaker, Inventaire analytique et chronologique des archives de la Chambre des comptes à Lille, t. I, p. 11, n° 26.

Indiqué : Wauters, Table chronologique, t. I, p. 519.


In nomine sancte et indi[viduae Trinitatis unius veri Dei. Quoniam ego Bal]duinus, Flandrensium comes marchio et Philippi, Francorum regis ejusque regni procurator [2] et bajulus, secundum divinorum librorum [testimonia, sciebam quod supernae vocationis mane]at hereditas qu[os] in exercicium divini operis bona excitat voluntas, c[oe]pi mecum singula-[3]-ri mentis consideratione specu[lari quia cum divinorum m]andatorum obser[vatione] nichil alicui D[ei] cultori magis valeat esse ad salutem animae [et corporis] salubre quam aecclesias ad [4] honorem Dei ejusque [sanctorum, ubi rationabiliter ac legaliter fieri] potest, aedifi[care]. Quapropter sepius oculis cordis illud respiciens quod scriptum [est] : «Cui multum committitur [5] multum ab eo exigitur», et illud : «Qui [domum Dei edificat in terris] domum s[uam prepa]rat in celis», praeterea conjugis meae Adelȩ et filii mei Balduini fid[eli] ac salubri acqui-[6]-escens consilio, basili[cam in honore sancti Petri, apostolorum principis, a fundamento construe]ns, congregationem canonicorum [in] eadem Dei clementiam pro anima mea et antecessorum [7] meorum uxorisque meae ac filiorum [meorum et omnium Dei fidelium die noctuque exorare] institui, eisque ad usus necessarios de rebus possessionis meae tradidi quȩ inferius con-[8]-tinentur, libera videlicet omnimodo [et ab omni dominatione seu potestate cujusq]uam absoluta, excepta ejus quidem quem pr[ae]positus et canonici ejusdem aecclesiae, [9] in loco a progenitoribus [Isla] nominato [fundatae, communi elegerint voluntate ; qui] et ipse quoque tandiu et non ulterius eorum [rebus presit quamdiu eis pla]cuerit ; in [10] territorio Islensi, in villa quȩ dicitur Ul[ma], .VIII. mansos terrae ; in villa Fredlen[chehem], .III. mansos et .VI. bunarios ; in Wascemin, .III. mansos [et] .IIII. bunarios ; in Lechin, .III. mansos et .IIII. bunarios ; [11] in Schelmes, .II. mansos et .VII. bunarios ; in Anetieres juxta Pietre, .I. mansum ; in Marham, .XVI. bunarios et tres partes unius bunarii ; juxta fluvium Mar[ca]m, .[VI]I. mansos et .VIII. bunarios et tres par-[12]-tes unius bunarii ; in Formestraus, .XIIII. bunarios ; in Doulesmon[s], .XV. mansos ; in loco qui dicitur Fins, .II. mansos et .X. bunarios ; in Marlera, .I. mansum ; Haluin, .IIII. mansos et .[V]I. bunarios ; apud Flez, .I. mansum [13] ; apud Fins, in honore sancti Mauricii altare, ea tamen ab episcopo Balduino conditione concessum ut ibi duabus personis canonicorum electione positis cum secunda a vita disces-[14]-serit, non amplius decem ipsi e[piscop]o vel successoribus ejus solidis persolvantur pro restitutione similiter duarum personarum et sic res inter eos omni tempore procedat. Apud [15] Wasemias, bodium aecclesiae ; apud Asnapiam, item bodium aecclesiae ; apud Batcedam, decimam unam ; in suburbio ejusdem cas[tri], id est Islensis, unicuique canonicorum [16] cortile unum ; infra castrum autem, totam terram quȩ adjacet aecclesiae, officinis et domibus clericorum aptam, cujus terminus est via veniens a septentrionali porta usque ad [17] metam atrii versus meridiem, ab orientali vero parte murus aquae contiguus perti[ng]ens per circuitum usque ad praefatam portam ; in territorio Cortracensi, apud Mosckeron, [18] .V. mansos ; apud Godelinchehem, bodium [aecclesi]ae et .I. mansum terrae ; apud Isinchehem, [.VI. mansos], et .VI. bunarios ; in territorio sancti Audomari, apud Flen[ecam], decimam unam ; in territorio Fur-[19]-nensi, in villa Elver[zenge]s, [decimam unam ; Flambertenges, decimam] similiter [unam] ; in [terri]torio Iprensi, in villa Kemble, .V. mansos terrȩ ; apud villam Marcam, [.V.] mansos et tres partes [20] bunarii ; in territorio Bru[gensi, in vill]a [Roll]ers, mediet[atem] bodii aecclesiae [et duas partes deci]mȩ culturarum mearum ; in parrochia vill[ae] quȩ dicitur Esnes, in loco ovium Bircla nomine, [21] .III. bercarias et quartȩ terciam [partem et insuper .XX. oves] cum ter[ra ei]s competenti ; in m[one]ta Islensi, ebdomadariis missam pro defunctorum salute omni die celebrantibus .XIIII. denarios, [22] .VIII. presbitero, .IIII. diacono, .II. subdiacono, c[ant]o[ri] quoque de eadem moneta .XX. solidos, medietatem horum in dedicatione ipsius aecclesiae, reliquum vero in P[urificatio]ne sanctae Mariae ; [23] in praefato loco, id est Bircla, duas partes unius bercariȩ ; bodium de Everlingahem post obitum Raineri. [24] Praeterea ejusdem loci praeposito inferius nominanda constitui : apud Hovesk, .IIII. mansos ; apud Incesbeeke, .II. mansos ; apud Bazerol et Sarz et Croiz, .III. mansos ; in territorio Iprensi, apud Wi-[25]-degaz, [.V. mansos] ; in Lotharii regno, juxta Aquas Grani, in loco qui vocatur Vals, .VII. mansos ; in prefata villa, scilicet Moskeron, .II. mansos aecclesiae in dotalicio ; in parrochia Alfrenchehem, unam [26] bercariam ; in foro Islae, altare sancti Stephani cum bodio ; in suburbio ejus, curtile unum et molendinum unum cum cortili. Quin etiam uxor mea elemosinarum et remunerationis a Domino [27] mecum p[articeps] esse cupiens et illius dominici verbi reminiscens : «Hospes fui et suscepistis me, esurivi et dedistis mihi manducare», contulit supradicte aecclesiae villam in Atre-[28]-batensi pago sitam nomine Allues, ad hospicium et refectionem pauperum, ea tamen ratione ut canonici exinde singulis annis .XL. solidos habeant in ipsius dedicatio[ne]. Dedit quoque [29] praeterea bodium aecclesiae de Doulesmon[s] thesaurario ut ex eo unoquoque anno .XII. solidos canonici recipiant in die psollempni apostolorum Petri et Pauli, quia eodem die [celebr]abunt anni-[30]-versaria[m] [d]ie[m] patris ejus, Rodberti, Franc[orum] q[ui]dem regis, et pauperes panem unius modii [var]iae annonȩ et duas caseorum pensas, sed et al[tare] sancti Petri in cript[a ex eo omni te]mpore [31] [sȩ]culi p[er n]octium tempora indeficiens l[uminare] habeat. Si quis autem his in aliquo contrair[e aut] contradicere voluerit, centum libras aur[i] persolvat et ban[num regis, et quod tentaverit] [32] irritum fiat. Actum apud Islam in sancti Petri basilica coram Phillippi Francorum regis presentia, anno .VII. imperii ejus, anno ab Incarna[tione] Domini millesimo [XVI., indictione .IIII.], [33] astantibus quamplurimis nobilibus et idoneis testibus, clericis atque laicis. Ut autem haec traditio firma atque in omne tempus indissoluta [permaneat, prȩdictus rex eam, roga]tu meo, sua manu signavit atque sigilli sui impressione firmavit. Ꞩ. Balduini junioris comitis. Ꞩ. Isaac de [Valenc]ienes.

(1a col.)(2a col.)(3a col.)(4a col.) Ꞩ. Balduini, Noviomensis episcopi.Ꞩ. Warnerii, Taruennensis archidiaconi.Ꞩ. Rengoti de Gand.Ꞩ. Walteri Dua[censis]. Ꞩ. Widonis, Ambianensis episcopi.Ꞩ. Warmundi, Cameracensis archidiaconi.Ꞩ. Anselmi Calvi.Ꞩ. Hugonis, fratris [ejus]. ✠ Ꞩ. Drogonis, Taruennensis episcopi.Ꞩ. Clarboldi pincernȩ.Ꞩ. Rodberti advocati.Ꞩ. Radulfi Torna[censis]. (Locus sigilli.) Ꞩ. Fulchardi, Noviomensis archidiaconi.Ꞩ. Teoderici dapiferi.Ꞩ. Johannis advocati.Ꞩ. Widerici Tornac[ensis].

Ego Balduinus cancellarius subscripxi.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook