1183, du 1er novembre, au 31 mars 1184. — Mantes.
Philippe Auguste confirme aux religieux de Coulombs les biens qui leur avaient été précédemment confirmés par Louis le Gros.
A. Original perdu.
B. Copie du xvie s. d'après un vidimus de Louis XI donné en 1464, Cartulaire du prieuré de Saint-Germain-en-Laye, Archives nationales, T* 671, n° 6, fol. 72 v°.
C. Texte abrégé. Bibliothèque nationale, latin 17048, p. 435.
D. Extrait, Bibliothèque nationale, Collection de Vexin, vol. 12, fol. 72 v°, d'après a et d'après un Cartulaire de Saint-Nicaise, p. 80.
E. Copie abrégée du xviie s. dans G. Laisné, prieur de Mondeville, Mémoires généalogiques, t. X, Bibliothèque nationale de France, franç. 24133.
a. Texte abrégé et modifié dans Duchesne, Histoire de la Maison de Montmorency, preuves, p. 47, d'après un Cartulaire de Coulombs.
b. Analysé, Duchesne, Histoire de la Maison de Dreux, p. 230, d'après le même Cartulaire.
b. E. Lefèvre, Documents historiques sur le comté et la ville de Dreux, Chartres, 1859, p. 459, note 1, d'après a.
Texte établi d'après B et D.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi presentes pariter et futuri quod avus noster rex Ludovicus universa beneficia que antecessores nostri Francorum reges, videlicet rex Robertus et Henricus, filius ejus, et Philippus, proavus noster, monachis Columbensibus tam in abbatia quam in ejus membris manentibus de suo proprio contulerunt et que ab aliis fidelibus suis temporibus monachis data vel danda fuerant, concesserunt et confirmaverunt, concessit et confirmavit. Addidit et his de suo mortuum nemus in silva de Aquilina quoquo modo, precipitatum videlicet aut igne adustum vel securi excisum seu vi ventorum evulsum, in perpetuum habendum, suggerente hoc ei et volente Amaurico de Monteforti, et vivum quantum necesse fuerit ad usum abbatie ad edificia vel nova facienda vel vetera reparanda, et perticas ad vineas, et pasturam tam animalibus quam pecoribus monachorum necnon et porcorum absque pasnagio. Concessit eis et domum quam possident in castro Drocensi liberam et quietam ab omnibus secularibus consuetudinibus, angariis [et] exactionibus; et si hospes ab eis positus in ea maneat, de censu et de omnibus ejus exitibus monachis solummodo respondeat, insuper precipiens ne quis ab eis qui anagium (?) seu annonam vel avenam in castro illo vendiderunt, nec theloneum nec pedagium, si forte quadrige res illorum proprias ferentes transierunt, exigat; similiter et domum Sancti Leonardi, quam ex dono Odonis de Moncellis habent, cum hospitibus, terris, vineis et cum omnibus eidem domui pertinentibus, omnino liberam ab omnibus exactionibus et quietam, cum sanguine et banno, cum talea, cum latrocinio et duello, et omnibus forisfactis in terra monachorum factis. Concessit eis et duos ibi habere molendinos ad quos omnes, sive in castro memorato maneant seu foris, absque alicujus sui servientis contradictione licite molent, cum aqua inferiori et superiori quam, cum voluerint, piscari facient; et furnum ad quem similiter qui voluerit coquet; et duo torcularia, si ea construere voluerint, in quibus licite prement non solum qui eorum censivas tenent, immo et omnes tam burgenses quam alii; usuarium quoque nemoris quod Croteis dicitur, tam vivi quam mortui quantum necesse fuerit monachis in eadem domo commorantibus, pro peccatorum suorum et antecessorum absolutione, in perpetuum habendum, orante et exortante Hugone de Castello Novo. Terram quoque Sancti Liphardi que Gastina ab incolis nuncupatur, in territorio Carnotensi sitam, cum suis possessionibus, cum ecclesiis, cum silvis, cum agris et pasturis, cum omni justitia, videlicet in sanguine et banno, in tallia, in duello et omnibus forisfactis et legibus, sicut decanus et canonici ipsius Sancti Liphardi per medium concesserunt, illis concessit, omnes malas consuetudines, captiones et angarias et vicariam removens, brennagium tantummodo in quatuor villis, Mesnilo scilicet, Germevilla, Brodeaco, Muna, retinens, et ne quis contra canonicorum et monachorum voluntatem in illis villis aliquid presumptuose agere presumat vel capere regali interdixit auctoritate. Sub hac siquidem libertate, absque brennagio tantum, statuit Seovillam, Abondant, Marolias et Brolium Guernerii et Goussainvillam quam commutavit pro Huaneria jam dictis monachis, nihil in ea omnino retinens, Simon, gener Gaufridi Nivardi filii, coram ipso avo nostro in obsidione castri Montis Morencii existente. Concessit a dictis monachis habenda in perpetuum ea que Gilla, uxor Radulphi Cophini, eis dedit apud Carrerias, culturam scilicet de Rogo et culturam de Maio et virgultum et unum arpentum supra senterium quod de Cruce dicitur, et hayam de Closo, cum omni justitia et cum omnibus eorum redditibus, sexagintaque arripennos terre cum omni justitia et redditu, in loco qui dicitur Campus a la Droue, quem Robertus comes de Drocis et de Monteforti dedit, et domum de la Noue cum juribus et pertinentiis quam Simon de Drocis in sua ultima voluntate eisdem concessit quiete possidendam; ecclesias quoque duas de Marleio, quas dedit illis Herveus illius castri dominus, et terram et burgum cum omnimoda libertate, quam libertatem Burcardus filius ejus tenuit, et post eum tenendam et conservandam juravit, manu propria tactis sanctorum Dei reliquiis, filius suus et heres Matheus, videlicet ut nullam in eodem burgo secularem consuetudinem exigeret, nec ex eodem ullam exactionem extorqueret, neque introitum, neque exitum terre sue, neque forum castri sui prohiberet, neque propter hoc alicujus injustitie gravamen inferret alicui hominum de eodem burgo, etiam si ei petenti aliquid de rebus suis et censu denegaret. Simili libertate donatam ab Hugone comite Mellenti filio Galerani jam dictis monachis Insulam Sancti Cosme cum hospitibus et omnibus ejusdem pertinentiis, precibus Galerani junioris comitis et castri Mellenti domini, concessit avus noster et confirmavit illis perpetuo possidendam, illa videlicet [conditione] quod nec ipse Galerannus, nec aliqui successorum ejus, neque alius quilibet in eadem Insula capere presumat latronem, nec alium quempiam, etiam si latro aut alius in castro forefaciens ad eam confugere possit, absque retentione. Si autem aliquis de hospitibus monachorum comiti vel alii forifecerit, clamor ad priorem referetur et in ejus curia emendacio accipietur. Que omnia, sicut in presenti pagina annotata sunt, nos in authentico memorati avi nostri regis Ludovici invenientes, intuitu Dei et ob remedium anime nostre et predecessorum nostrorum concedimus et confirmamus, et ut in posterum rata et illibata permaneant, presentem cartam sigilli auctoritate regii et nominis nostri caractere inferius annotato corroboramus. Actum apud Meduntam, anno ab incarnatione Domini millesimo centesimo L XXX III°, regni nostri anno quinto, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Signum comitis Theobaldi, dapiferi nostri. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Radulphi constabularii. Data per manum Hugonis cancellarii.