1210, juin. — Paris.
Philippe Auguste confirme les taxes dont l'archevêque Girard, le clergé et le peuple de Bourges frappent les biens des habitants de cette ville, pour paver les rues et améliorer les routes.
A. Original perdu.
B. Copie du xiiie s., Cartulaire du chapitre de Bourges, Bibliothèque nationale, ms. nouv. acq. lat. 1274, fol. 34 (p. 67).
a. Labbe, Histoire du Berry abrégée, p. 200, « ... ex tabulario ecclesie S. Stephani... »
b. Ordonnances, t. XI, p. 295, d'après a.
Texte établi d'après Ba.
Philippus Dei gratia Francorum rex universis ad quos presentes littere pervenerint salutem. Noveritis quod ea que dilectus noster et fidelis Girardus archiepiscopus, et clerus et populus Bituricensis de pavimento Bituricarum faciendo et de viis meliorandis instituerunt, nos pro communi terre utilitate concedimus : scilicet quod de singulis arpentis vinearum de quibus vinum Bituricas portari contigerit, duodecim denarii giemenses, et de singulis arpentis terrarum cultarum atque pratorum constitutorum intra septeniam, cujuscumque sint, duo denarii annis singulis colligantur ; de singulis equis vel asinis qui villam intraverint onerati vel quadrigas traxerint oneratas, unus denarius ; sed de asino qui sarcinam portabit ad dorsum, unus obolus colligetur ; hoc excepto quod equi vel asini qui bladum vel vinum ecclesiarum, clericorum, domorum religiosarum, militum sive quorumlibet civium Bituricensium portaverint vel traxerint in quadrigis nichil omnino persolvent ; sed cives Bituricenses qui quadrigas in villa jacentes habuerint, de quadriga ad unum equum tres solidos giemensium, et de quadriga ad duos equos vel plures, reddent quinque solidos annuatim, a qua tamen solutione clerici, ecclesie, domus religiose et milites erunt omnino immunes. Equitatores qui nullas merces detulerint, immunes intrabunt similiter et exibunt. Tempore vindemiarum, quicumque vinum vel vindemiam deferri fecerit, nichil dabit. Homines autem de circumstantibus villis septenie prenominatis constitutionibus que de vineis, terris et pratis facte sunt subjacebunt. De singulis vero bobus, vaccis, equis, jumentis que Bituricas venerint causa vendendi, unus obolus ; de quatuor berbicibus, arietibus, capris, porcis et truis que similiter villam intraverint ad vendendum, unus denarius persolvetur. Reddetur autem hujus collecte medietas in festo sancti Johannis Baptiste et alia medietas in festo Omnium Sanctorum. Verumtamen ista constitutio durabit a festo sancti Johannis Baptiste usque ad tres annos et ex tunc omnino cessabit, nisi de nostra prefatorum archiepiscopi, cleri et populi voluntate fuerit statutum. Statutum est etiam quod nec in vineis, terris, vel aliis possessionibus ad usum hujus operis lapides extrahentur, nisi de voluntate fuerit dominorum. Preterea, singulis annis clerus eliget duos laicos et laicus duos clericos qui erunt hujus operis procuratores. Nolumus autem ut hec que pro bono statuta sunt, in consuetudinem in posterum convertantur. Actum Parisius, mense junio, anno ducentesimo decimo.