1211, du 3 avril au 31 octobre.

Philippe Auguste confirme la sentence d'arbitrage rendue par Geoffroy, évêque de Meaux, frère Guérin et Michel, doyen de Saint-Marcel, dans le différend existant entre Pierre, évêque de Paris, Hugues, doyen de Paris, et son chapitre, et W., curé de Saint-Séverin, d'une part, Jean, abbé de Saint-Germain-des-Prés, et son monastère, et Raoul, curé de Saint-Sulpice, d'autre part, au sujet de la juridiction spirituelle sur les terres de l'abbaye, entre le Petit Pont et le bourg Saint-Germain, de l'exemption de la juridiction épiscopale sur une partie de ce territoire, du droit de patronage, de la construction d'une ou deux églises, de la délimitation des paroisses créées et des revenus des curés.

Référence : Jacques Boussard et Jacques Monicat (éd.), Recueil des actes de Philippe Auguste roi de France. Vol. 3 : Années du règne 28 à 36 (1er novembre 1206 - 31 octobre 1215), Paris, 1966, no1193.

A. Original scellé en cire verte sur lacs de soie rouge et verte. Hauteur, 248 mm. ; largeur, 241 mm. Archives nationales, K 28B, n° 19.

B. Copie du xiiie s., (fragment), Cartulaire de l'abbé Guillaume, Archives nationales, LL 1026, fol. 22.

C. Copie du xive s., Petit registre de Saint-Germain-des-Prés, Archives nationales, LL 1029, fol. 19.

DEFG. Copies des xvie s., xviie et xviiie s., Archives nationales, L 710, n° 4.

H. Copie du xviie s., Archives nationales, LL 1131, fol. 111.

a. J. de Launoy, Opera, III, I, 259, d'après un compulsoire produit dans un procès en 1618.

b. Poupardin, Recueil des chartes de Saint-Germain-des-Prés, t. II, p. 180, n° 393, d'après A.

Fac-similé : Reproduction assez réduite dans Fr. Gasparri, L'Écriture des actes de Louis VI, Louis VII et Philippe Auguste, Paris, 1973, pl. LXIV, n° 72.

Indiqué : Bréquigny, IV, 522 ; F. Lehoux, Le bourg Saint-Germain-des-Prés, p. 382, n. 2, d'après b.


In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi presentes pariter et futuri quod dilectus et fidelis noster Petrus episcopus et Hugo decanus totumque capitulum Parisiense et W. presbyter Sancti Severini ex una parte, et Johannes abbas totusque Beati Germani de Pratis conventus et Radulfus presbyter Sancti Sulpicii ex altera, in dilectos et fideles nostros Gaufridum Meldensem episcopum et fratrem Garinum et Michaelem Sancti Marcelli decanum, pro bono pacis compromiserunt de contentione que erat inter ipsos super jure episcopali et jure parrochiali spirituali in territorio Sancti Germani de Pratis ultra Parvum Pontem, sive sit edificatum, sive edificandum, usque ad burgum Sancti Germani, et ab utraque parte firmiter promiserunt sub pena ducentarum marcharum se ratum habituros et bona fide servaturos quicquid dicti tres pro bono pacis bona fide inter ipsos decernerent statuendum. Ipsi autem pro bono pacis statuerunt quod totum territorium quod continetur a tornella Philippi Hamelini super Sequanam usque ad metam que dividit terram Sancti Germani ex una parte et terram Sancte Genovefe ex altera versus Garneles, sicut Sequana comportat, et ab eadem secunda meta usque ad metam que est prope cheminum Issiaci, que similiter dividit utramque predictam terram, et ab illa tercia meta usque ad quartam metam quam predicti tres posuerunt extra muros versus Sanctum Stephanum, sicut cheminum comportat predictum ab illa tercia meta usque ad quartam predictam metam, et ab illa meta usque ad supradictam tornellam Philippi Hamelini, sicuti muri extra se comportant, exemptum maneat ab omni jure episcopali et parrochiali spirituali Parisiensi imperpetuum. Totum autem territorium quod est infra muros erit imperpetuum de jurisdictione episcopali Parisiensi. Preterea, dictum fuit ab ipsis parrochiam Sancti Severini durare ab ecclesia Sancti Severini usque ad metam quam ipsi posuerunt supra Sequanam, juxta domum que dicitur domus Willelmii (sic) de Sancto Marcello, et ab illa meta usque ad secundam metam quam idem tres posuerunt juxta domum Odonis de Edera, sicut vicus se comportat a prima meta ad secundam, et a secunda meta usque ad terciam metam que posita est ab eisdem in platea quam Baldoinus cementarius tenet de Sancto Juliano, sicut vicus comportat. In toto autem territorio edificato sive edificando ultra metas illas parrochie Sancti Severini usque ad muros nostros, habebit monasterium Sancti Germani in perpetuum jus patronatus ad construendam unam vel duas ecclesias parrochiales, non plures, et presbyteros ibi instituendos tenebitur abbas presentare archidiacono et episcopo Parisiensi. Si autem ibi fuerint due ecclesie constructe, ab utroque presbytero illarum habebit abbas Sancti Germani singulis annis imperpetuum XXX solidos. Si vero unica ibi fuerit ecclesia, capellanus ejusdem singulis annis imperpetuum reddet dicto abbati LX solidos. Episcopus autem Parisiensis tenebitur reddere predicto abbati XL solidos in festo sancti Remigii usque ad triennium, nisi ante triennium in predicto territorio constructa fuerit ecclesia una vel due, quia ex quo constructa ibi fuerit ecclesia, cessabit solutio illorum XL solidorum. Et etiam post triennium, sive sit constructa ecclesia sive non, nichilominus cessabit solutio, et donec ibi constructa sit ecclesia, parrochiani de illo territorio ibunt ad Sanctum Severinum, tanquam parrochiani. Ecclesia vero ibidem constructa vel ecclesiis constructis, parrochiani illi revertentur ad ecclesiam constructam vel ecclesias, et si due ecclesie ibi fuerint, pro voluntate abbatis parrochie limitabuntur. Radulfus autem presbyter Sancti Sulpicii, in recompensatione decime quam in predicto territorio reclamabat, quamdiu vivet habebit ab abbatia Sancti Germani XL solidos in festo sancti Remigii, vel singulis diebus quamdiu vixerit habebit unum panem album et unam quartam vini conventualis, si abbas maluerit. Post mortem vero ejusdem Radulfi, non tenebitur dicta abbatia reddere successori ejus illos XL solidos, neque panem, neque vinum. Omnis justicia secularis remanet abbatie Sancti Germani imperpetuum in toto territorio suo, sive in parrochia Sancti Severini, sive extra. Quod ut perpetuum robur obtineat, presentem paginam sigilli nostri auctoritati (sic) et regii nominis caractere inferius annotato, ad petitionem utriusque partis, fecimus confirmari. Actum anno Domini M° CC° XI°, regni vero nostri anno XXXII°, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Dapifero nullo. Signum Guidonis buticularii. Signum Baltholomei (sic) camerarii. Signum Droconis constabularii. Data vacante (Monogramme) cancellaria.