1212, du 25 mars au 31 octobre. — Compiègne.
Philippe Auguste fait connaître et confirme le compromis conclu par devant ses envoyés, Étienne évêque de Noyon, et Enguerran de Coucy, entre l'église Notre-Dame de Laon et celle de Saint-Jean d'une part, et Pierre de Braine, fils du comte Robert [de Dreux], au sujet de la vicomté de Paissy et de Moulins.
A. Original perdu.
B. Copie du xiiie s., Cartulaire du chapitre cathédral de Laon, Archives départemenales de l'Aisne, G 1850, fol. 260.
Indiqué : Analyse du xive s., Bibliothèque nationale de France, nouv. acq. lat. 1646, fol. 254, 2e colonne : « Philippus rex Francorum confirmavit ecclesie Laudunensi vicecomitatum de Paissi et de Molins. »
Indiqué : Analyse par Dom Bugniâtre, Bibliothèque nationale de France, Collection Grenier, vol. 269, fol. 13 v°, d'après le Cartulaire de l'église de Laon (chartes et diplômes des rois).
In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Philippus, Dei gratia Francorum rex. Noverint universi presentes pariter et futuri quod, cum inter ecclesiam Beate Marie Laudunensis et ecclesiam Sancti Johannis in Abbatia ex una parte, et Petrum de Brana filium comitis Roberti ex altera, super vicecomitatu de Paissi et de Molins fuisset controversia, tandem, post longas altercationes, in dilectos et fideles nostros Stephanum Noviomensem episcopum et Ingerrannum de Couciaco ex parte nostra ad inquirendum de veritate rei transmissos compromiserunt, et compromissionem, cautione debita et sufficienti, firmaverunt ; qui per fideles ac prudentes viros diligenti facta inquisitione tale pronuntiaverunt arbitrium : Petrus de Brana habet apud Paissi cum Guillone Cane rotagium ; idem Petrus habet servientem suum ad colligendum rotagium ; et si aliquis asportat rotagium extra villam, licet servienti ipsius Petri tenere hominem et mandare majorem et scabinos Beate Marie et per eos arestare, et tale forisfactum habet quale scabini Beate Marie reportant. Et idem est in terra Sancti Johannis, et idem habet apud Molins, excepto quod homines de villa possunt ducere vinum de collectis suis quocumque volunt pro medietate rotagii ; et talem habent consuetudinem illi de Paissi et illi de Molins quod de vino quod illi de Paissi ducunt de Molins apud Paissi, vel de vino quod illi de Molins ducunt de Paissi apud Molins, nullum rotagium debent, vel illi de Molins vel illi de Paissi. Item si necesse fuerit facere novas metretas, major et scabini Beate Marie debent vocare servientem dicti Petri de Brana ut veniat ad faciendum novas metretas cum majore et scabinis. Et ipse serviens post ammonitionem factam a majore et scabinis infra octo dies debet venire et habere tinam suam et de illa debet fieri primus modius, et ad illum modium debent fieri omnes modii ville tam in justicia Beate Marie quam Beati Johannis ; et idem est apud Molins. Et si nollet serviens dicti Petri venire infra octo dies, majores et scabini ita quod uterque in sua justicia possent facere novas metretas, et interim licebit eis veteribus metretis uti sine forisfacto. Idem etiam licebit fieri de mensura annone, excepto quod non tenetur serviens dicti Petri primum vas tradere ad faciendum mensuram. Et si quis conqueratur de mala metreta que sit in villa vel videat dictus Petrus vel eius serviens quod sit mala metreta in villa, in villa licet servienti dicti Petri ducere majorem Beate Marie si fuerit in sua justicia, et majorem Beati Johannis si in sua, et facere capi metretas a justicia ; et si male fuerint, forisfactum habebit quale judicabunt scabini predictarum ecclesiarum coram majoribus. Oportet autem quod serviens dicti Petri residens sit apud Paissi, et alius apud Molins. Idem si contigerit inveniri apes, ille qui invenit debet ire ad servientem dicti Petri et serviens debet tradere vas ad colligendum apes et inventor et serviens dimidiabunt apes. Si porci inventi fuerint, inventor et serviens divideri[n]t equaliter. Idem dicendum est de omnibus aliis rebus que invente fuerint, excepto quod licebit inventori retinere rem inventam nisi valuerit plusquam duodecim nummos bone monete, estimatione majoris et scabinorum. Idem dictus Petrus habet in quolibet foco duos denarios remensium, exceptis focis qui sunt in dotibus altaris ; illos denarios non debent clerici vel milites, majores, decanus et scabini. Idem apud Molins, exceptis dotibus altaris. A festo Beati Remigii in antea, serviens dicti Petri debet venire apud Paissi in ecclesia et apud Molins in ecclesia tali die qua voluerit et dicere communiter hominibus quod preparent redditus istos et prefigit terminum solvendi ad suam voluntatem. Die prefixo, vadit ad domum cujuslibet ad recipiendum denarios ; et si die prefixo non fuerint soluti denarii, reddent denarios et emendas per justiciam Beate Marie in terra sua et per justiciam Sancti Johannis in sua. Si autem non i[r]ent illi qui die statuta non solverint, reddent denarios sine emenda. Si qui captus fuerit pro latrocinio in justicia Beate Marie, ducitur ad majorem et scabinos Beate Marie, et scabini judicant eum secundum forisfactum ; et si judicatur latro, major et scabini Beate Marie tradunt eum servienti dicti Petri ut exequetur judicium scabinorum, et idem est in terra Sancti Johannis tam apud Paissi quam apud Molins. Traditur autem latro nudus vel vestitus secundum quod placet majori vel scabinis ; traditur autem in dominio de Paissi et justicia Beate Marie, idem in terra Sancti Johannis. Ista habet dictus Petrus in villa de Paissi et de Molins et nichil aliud. Nos vero ad petitionem utriusque partis, ut omnia predicta perpetuam obtineant stabilitatem, sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato presentem paginam confirmamus. Actum Compendii, anno Domini millesimo ducentesimo duodecimo, regni vero nostri anno tricesimo III°, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Dapifero nullo. Signum Guidonis buticularii. Signum Bartholomei camerarii. Signum Drogonis constabularii. Data vacante cancellaria.