1212, du 25 mars au 31 octobre. — Paris.

Carta Athiarum juxta Peronam.

In nomine etc. Philippus etc. Notum etc. quod nos burgensibus nostris de Atyes concedimus communiam ad consuetudines et ad puncta communie Perone, exceptis illis que per cartam excipiuntur presentem.

[1.] Si quis aliquem de communia de Atheiis infra castrum vel infra banleugam occiderit et captus fuerit, capite plectetur, nisi captus fuerit in ecclesia, et domus ejus, si aliquam habuerit, diruetur et mittetur ad havoye ; quicquid autem interfector habuerit infra justiciam communie nostrum erit. Si vero interfector evaserit, castrum de Atheiis vel banleugam intrare non poterit quousque parentibus interfecti fuerit reconciliatus et emendationem X librarum communie dederit, unde nos habebimus medietatem et communia aliam.

[2.] Item, si aliquis super alicujus morte fuerit accusatus et per legitimos testes eum occidisse convinci non potuerit, per rectum judicium scabinorum suam innocentiam purgabit.

[3.] Si quis aliquem percusserit et querimonia inde majori communie facta fuerit, quocumque modo eum percusserit, si constiterit istud, centum solidis emendabit, de quibus nos habebimus medietatem et communia aliam medietatem, salva nichilominus emendatione nostra et salvo jure nostro ; quod si legitime constare non poterit, tercia manu se purgabit.

[4.] Si vero aliquis de nocte vel de die armis molutis aliquem vulneraverit et vulneratus super hoc testes habuerit, percussor X libras dabit, unde nos medietatem habebimus et communia aliam medietatem, salvo tamen forifacto nostro per rectum judicium scabinorum ; si autem testes non habuerit et de die factum fuerit, VII^a manu se purgabit ; si vero de nocte factum fuerit, VII^a manu similiter se purgabit ; quod si percusso id non suffecerit, coram justicia nostra et scabinis poterit percussorem apellare de quibuscumque voluerit et potuerit secundum rectum judicium, et si duellum inde judicatum fuerit, fiet in curia nostra, sicut debet fieri de quibuscumque rebus duellum fuerit judicatum.

[5.] Si aliquis per odium et rancorem aliquem habuerit suspectum et majori communie hoc intimaverit, major inde securitatem fieri faciet, juramento ab eo recepto, et si suspectus coram majore securitatem facere noluerit, ipse et omnia sua in voluntate communie, salvo jure nostro, remanebunt quousque pacem creantaverit ; et si nichil habuerit, non intrabit castrum vel banleugam de Atheiis et tanquam inimicus communie reputabitur quousque ad satisfactionem inde venerit.

[6.] Si quis extraneus qui de communia non fuerit cum homine de communia melleiam fecerit infra banleugam, vicini sui de communia illum juvare debent ; quod si non fecerint, major communie super eos clamare debet dedecus illatum communie, nec aliquis de communia de hoc quod fecerit juvando hominem de communia in melleiam (sic) emendam tenetur facere, nisi hominem occideret.

[7.] Si quis cum aliquo infra justiciam communie melleiam fecerit, major accedens utrique pacem tenere jubebit et, si neuter eorum pacem tenere voluerit pro majore et hoc duobus juratis vel duobus hominibus de communia constiterit, uterque X libras dabit communie, unde nos habebimus medietatem et communia aliam ut supra. Similiter, qui melleie interfuerit et preceptum majoris de melleia dirimenda non fecerit dabit communie X libras, de quibus nos habebimus medietatem et communia aliam.

[8.] Si quis majori incedenti propter legem ville faciendam dedecus fecerit, dabit communie X libras, unde nos habebimus medietatem et communia aliam.

[9.] Si quis domum alicujus, nisi per legem ville, assilierit et ille cui fit assultus se deffendendo assultumque repellendo occiderit, nullam inde majori et communie faciet emendam.

[10.] Si quis alicui dedecus dixerit et per testes legitimos convictus fuerit, XL solidos dabit, unde nos habebimus medietatem et communia aliam.

[11.] Si quis aliquem per iram pulsaverit aut traxerit et testibus super hoc convictus fuerit, L solidos solvet, unde nos habebimus medietatem et communia aliam et si non fuerit convictus, coram majore tercia manu se purgabit.

[12.] Qui per iram ensem contra aliquem infra banleugam extraxerit, si major de eo querimoniam faciens testes legitimos habuerit, communia de illo habebit XL solidos, de quibus nos habebimus medietatem et communia aliam et si major testes non habuerit, accusatus manu tercia se purgabit.

[13.] Si quis alicui ponens insidias ipsum ceno vel luto involverit, major et jurati, veritate intellecta a viris sive a feminis, ipsum ad solutionem X librarum communie compellent pro emendatione forifacti, si convictus fuerit, salvo jure nostro, unde nos, etc. et illas X libras infra XV dies persolvere aut villam relinquere oportebit ; si vero villam interim post inhibitionem intraverit et captus fuerit, uno membro truncabitur ; ille autem cui hoc dedecus factum fuerit, si voluerit querimoniam facere, poterit et majori et justicie nostre, et jus fiet ei.

[14.] Si quis alicui unum membrorum suorum abstulerit et captus fuerit, tale membrum sui corporis amittet, ita tamen quod si, antequam leso justicia fiat et parentibus lesi et leso reconciliari potuerit, C solidos communie dabit, sine membri amissione, de quibus nos, etc.

[15.] Si quis cum latrocinio infra banleugam captus fuerit, majori et juratis reddi debet, major vero et jurati per testes eum judicare debent et convictum in pillorio poni facient, deinde justiciario nostro coram scabinis depositum reddent, et per hoc major et jurati de fure liberi existent. Qui vero per veram famam accusatus fuerit de latrocinio, per tres annos bannitus banleugam relinquet, et si interim ipse villam vel banleugam intrare presumpserit et captus fuerit, de ipso justiciam facient tamquam de latrone.

[16.] Si quis infra etatem aliquem casu occiderit, considerationi legitime majoris et juratorum debet relinqui utrum ille qui infra etatem fuerit debeat penas solvere aut immunis a delicto remanere.

[17.] Si homo communie super falso testimonio convictus fuerit, communiam amittet quousque per voluntatem majoris et juratorum eam recuperet, salvo nobis jure nostro.

[18.] Si miles vel alius burgensi communie debito teneatur unde sibi die statuto creantum suum non fecerit, majori et juratis hoc ostendere debet, si voluerit ; quod si majori et juratis, veritate intellecta, constiterit, major debet super hoc militem convenire ut debitum burgensi reddat, aut communionem ville, creditionem et vicinagium interdicere ; ex tunc autem, burgensis de suo infra banleugam poterit capere, et extra banleugam per justiciarium nostrum ; si autem miles vel alius conquestus fuerit quod burgensis de suo injuste ceperit vel capi fecerit, per nostram justiciam, recto judicio scabinorum burgensis ille justiciabilis existet ; major autem militem sive alium infra villam conducere non poterit, nisi a nobis vel a mandato nostro fuerit forisbannitus, donec coram juratis a burgense illo majori fuerit inhibitum.

[19.] Si miles hominem feodatum in communiam habuerit, ipse homo in hospicio suo eum recipere poterit, sed nec creditionem nec vicinagium ei faciet.

[20.] Si servientes nostri res burgensium de communia violenter abstulerint, res illas per plegium tenentur recredere et nos ad diem super hoc eis statutam debemus ballivum nostrum transmittere et eis jus exibere secundum tenorem carte nostre, videlicet in loco ubi placita communie debent teneri.

[21.] Concedimus autem et volumus ut nullus de communia de Atheiis vel (vel) res ejus pro debito alterius arrestetur de quo non sit debitor vel plegius.

[22.] Si quis crucem, Domini Sepulcrum visitaturus, acceperit, occasione crucis non remanebit quin eum oporteat jura et consuetudines communie observare secundum facultatem suam, preter ea que secum deferet in servitium Dei. Quilibet homo legitimus, nisi servus fuerit, si communiam venerit et ibi manere voluerit, licitum erit ei ut consuetudinem communie observet, salvis redditibus et peccunia, si super hiis erga nos vel alios, postquam communiam intraverit, obligatus teneatur.

[23.] Quicumque per vim aliquam mulierem oppresserit, per legem scabinorum debet convinci, salvo jure nostro quod in raptu habemus, et si de voluntate ipsius mulieris et parentum suorum eam ducere voluerit in uxorem, bene liceat ; si autem infra communiam captus non fuerit, per VI annos debet forsbanniri. Quicumque uxorem alicujus hominis infra banleugam manentis abduxerit, per VII annos bannitus villam relinquet ; si postea redeat cum amicis reconciliatus, res hominis illius quas cum muliere absportavit, ex integro restituet.

[24.] Pascua, herbagia, aque communes hominibus de Atheiis ejusdem sint amplitudinis cujus bona veritas patrie, tempore comitis Flandrie et nostro hactenus, ea fuisse dixerit super sacramentum.

[25.] Cum major et jurati et ceteri homines communie pro negociis ville agendis iverint per castrum, quicumque alicui eorum dedecus dixerit, XL solidis illud communie emendabit, unde nos habebimus medietatem et communia aliam. Ille vero cui convicium factum est, si clamorem fecerit, justicia fiet ei de hoc.

[26.] Item, in communia de Atheiis, in Nativitate sancti Johannis Baptiste, singulis annis instituentur de novo major et XII jurati tantummodo per communem electionem et assensum ville, licet aliter statutum sit in communia Perone ; post annum vero elapsum, veteres major et jurati illis qui de novo sibi substituentur reddent rationem et compotum de talliis ville et negociis illius anni.

[27.] Cum autem major et jurati talliam facient pro negociis ville, illam facient per consilium trium hominum quos major et jurati eligent per juramentum suum. Fiet autem super homines de communia et in communia manentes et hereditates et pecunias eorum, ubicumque fuerint, sine forifacto. Tallia vero servabitur ab illis tribus hominibus quos major et jurati ad hoc apponent, et illam servabunt super sacramentum suum ; de illa etiam illi tres reddent rationem et computationem facient majori et juratis ; jurabunt etiam illi tres deputati ad custodiam tallie quod suppressum et secretum habebunt consilium majoris et juratorum, nec anno sequenti illi tres talliam servabunt.

[28.] Item, nullus poterit emere hereditatem alterius justiciabilem per scabinos, quin illa hereditas remaneat justiciabilis per scabinos. Similiter aliquis hereditatem alterius justiciabilem per scabinos in elemosinam recipere et tenere plus quam per annum et diem non poterit, nisi de ea se fecerit justiciabilem vel eam posuerit in manum justiciabilem per scabinos. Volumus etiam ut in villis infra banleugam suam constitutis, eam habeant justiciam quam debent habere ratione communie hujus sibi concesse, et si quem per forifactum suum juste banniverint, ballivus noster precipiet ne ille receptetur infra banleugam ; quod si post prohibitionem in banleuga fuerit inventus, eum per ballivum nostrum capere poterunt.

[29.] Omnes insuper legitimas et rationabiles consuetudines quas ipsi burgenses de Atheiis hactenus tenuerunt, eis concedimus et volumus ut eas observent sicut hactenus servarerunt, per legitimam recordationem majoris et juratorum, salvo in omnibus jure nostro et ecclesiarum. Hec igitur supradicta ad instar punctorum communie Perone ipsis burgensibus communie de Atheiis concedimus, quibus et ista que sequuntur adicimus et eis pariter duximus concedenda.

[30.] Justicia X solidorum et minus que ad nos pertinet burgensibus hujus communie de Atheiis remanet.

[31.] Duodena remanet ita quod de cetero non capietur de illis quibus data est hec communia.

[32.] Corveye carrucarum et multonagia remanent eis, similiter redditus tabernarum et foragiorum et id quod vocatur exitus et ingressus et minute querele.

[33.] Propter hec autem omnia prenotata, reddent nobis homines communie de Athiis singulis annis triginta libras parisiensium in festo Omnium Sanctorum. Omnes alii redditus, tam bladorum quam denariorum, caponum, furnorum et omnium aliorum, et omnia forifacta justicie plus quam X solidos valentia, et sanguis et raptus et multrum et duellum judicatum nobis remanent.

[34.] Hoc etiam est jus Johannis majoris de Atheiis : idem Johannes et heres ejus est major et justiciarius clamorum qui fiunt per scabinos super mobilia et hereditagia, et habet tercium clamoris, scilicet de villano X denarios, de gentili homine XL denarios ; residuum vero nostrum est. Nullum bannum vel assisia debet fieri in villa de Atheiis aut in appenditiis ejusdem ville, nisi per prepositum nostrum et per Johannem majorem et per scabinos, et idem facit bannum denuntiari, et emenda banni infracti nostra est. De omnibus que in villa de Atheiis vel in appenditiis extra evenient, de quibus debet fieri clamor vel monstrantia, veniendum est ad Johannem majorem et ipse per scabinos inde jus facere debet. Si quis conquestus fuerit Johanni majori de aliquo justiciabili suo pro debito, ipse debet eum mandare coram scabinos et, si debitum recognoverit, Johannes debet facere persolvi debitum, si debitor habuerit tantum valens in suo districto. Si Johannes major requisitus fuerit ab aliquo in villa manente vel extra villam de debito per abandoniam, ipse debet ire vel mittere pro vi tollenda, neque ballivi nostri debent manum apponere quantum villa durat vel districtum ville. De omnibus mercatis factis per scabinos unde exeunt II sextarii vini, nos habemus dimidium sextarium, Johannes major dimidium sextarium, scabini sextarium. Si fiant vadimonia hereditatis, ballivus noster cum serviente suo et Johannes major cum serviente suo et scabini ibi habent pastum. Johannes major talliat omnes mensuras ville, et mensuras talliatas ipse et scabini habent plenas eo ad quod talliantur. Si quis de cetero intraverit in burgesiam de Atheiis, Johannes major per scabinos illum recipiet. Si quis de prava mensura fuerit accusatus vel de pravo cibo vel pravo potu, Johannes major cum scabinis debet illuc ire et facere quod scabini decreverint ; si mensura fuerit comprobata, falsa mensura est Johannis majoris et forisfactum est nostrum. Si bolengarii convicti fuerint de pravo pane, Johannes major capiet panem et inde faciet quod scabini docuerint. Johannes major et scabini faciunt antiquas tallias et tam illis talliis quam aliis redditibus nostris colligendis debent interesse. In villa Atheiarum vel in districto ville, clamor de percussura et verberatura et sanguine debet venire ad Johannem majorem ; ipse autem exinde nichil potest judicare, nisi per scabinos, nec major potest celare clamorem sibi factum, et emenda judicata nostra est. Si quis in villa Atheiarum aliquid facit pro quo debeat banniri de villa, per prepositum nostrum et Johannem majorem et scabinos debet banniri, nec potest in villam redire, nisi per ipsos. Si quis de bannitis redierit sine licentia et captus fuerit in villa vel in districto ville, emenda erit nostra, qualis esse debet. Sciendum autem quod Johannes Rosselli remanet in misiis Perone nec aliquid mittet in misiis Atheyarum. Preterea, sciendum quod Johannes major et heredes ejus debent facere pro majore communie Atheyarum sicut faceret pro preposito nostro, de tota quam eis dedimus justicia supradicta. Que omnia, etc. salvo in omnibus jure nostro et ecclesiarum, confirmamus. Actum Parisius, anno gratie M° CC° XII°, regni nostri anno XXX^mo III°, astantibus Guidone buticulario, Bartholomeo camerario, Drocone constabulario. Data vacante cancellaria.