1212, du 25 mars au 31 octobre. — Saint-Germain-en-Laye.
Philippe Auguste confirme l'accord conclu entre l'abbaye de Saint-Germain-des-Prés et Guillaume fils d'Hodierne, dame de Nogent, à la suite d'un procès jugé sur l'ordre du pape par le doyen de Saint-Frambaud et un chanoine de Senlis, puis par le doyen de Paris, enfin par l'abbé de Sainte-Geneviève et le prieur de Saint-Martin-des-Champs, qui ont porté contre ledit Guillaume une sentence d'excommunication publiée par le doyen de Saint-Germain l'Auxerrois ; Guillaume tiendra désormais en fief, de l'abbé de Saint-Germain, certaines terres et certains droits dont on précise les modalités d'exploitation.
A. Original scellé en cire verte sur lacs de soie verte et rouge. Hauteur, 430 mm, largeur 400 mm. Archives nationales, K 28A, n° 1.
B. Copie du xiiie s., Cartulaire de l'abbé Guillaume, Archives nationales, LL 1026, fol. 21.
C. Copie du xive s., Petit registre de Saint-Germain-des-Prés, Archives nationales, LL 1029, fol. 18.
D. Copie de 1548, Archives nationales, J 764, n° 3.
E. Copie du xviie s., par A. Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 55, fol. 78 v°, d'après un cartulaire.
a. R. Poupardin, Recueil des chartes de Saint-Germain-des-Prés, t. II, p. 199, n° 405, d'après A.
Indiqué : Tardif, Cartons des rois, p. 343, n° 767 ; H.-Fr. Delaborde, Layettes du Trésor des chartes, t. V, p. 70, n° 196.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Ph[ilippus] Dei gratia Francorum rex. Noverint universi presentes pariter et futuri quod, cum inter ecclesiam Sancti Germani de Pratis et dominam Hodiernam de Nongento, coram episcopo, decano Sancti Frambaldi et magistro J. Poeta canonico Silvanectensi a domino papa delegatis super quibusdam querelis pertinentibus ad villam de Nongento et ad pertinencias ejus, causa diutius agitata fuisset et per diffinitivam sentenciam terminata et tandem per abbatem Sancti Dyonisii et conjudices ejus auctoritate apostolica, causa cognita, confirmata, ita quod illa confirmatio approbata fuit sollempniter per decanum Parisiensem et conjudices ejus iterum a domino papa delegatos, tandem abbas Sancte Genovefe et prior Sancti Martini de Campis dati executores ejusdem sentencie a domino papa, ita quod omnes contradictores, appellatione remota, per censuram ecclesiasticam compescerent, dominum Guillelmum de Nongento, filium predicte Hodierne, contradicentem eidem sentencie et resistentem inter alios specialiter ac nominatim excommunicaverunt et excommunicatum publice denunciari fecerunt. Deinde A. archidiaconus et G. decanus Sancti Germani Altisiodorensis Parisiensis, P. succentore Parisiensi conjudice suo legitime excusato, auctoritate ejusdem novi rescripti in quo continebatur quod dominus papa predictam sentenciam diffinitivam inviolabilis confirmationis munimine roboravit, parti adverse perpetuum silentium imponens ac discernens irritum et inane si quid de cetero fuerit a predicto Guillelmo vel ab alio impetratum, predictam sentenciam excommunicationis latam ab abbate Sancte Genovefe et priore Sancti Martini in prefatum Guillelmum et in alios contradictores, cum idem Guillelmus nollet eidem mandato apostolico parere, fecerunt publice denuntiari et preceperunt juxta mandatum apostolicum tam diu firmiter observari donec de dampnis et injuriis ecclesie Beati Germani irrogatis satisfaceret competenter et sufficienter et exiberet cautionem quod nec ipse nec heredes ejus contra predictam sentenciam diffinitivam venirent, sed eam de cetero firmiter observarent. Postremo idem Guillelmus ad cor rediens et respectum habens ad Deum, mediantibus bonis viris, in hanc pacem cum ecclesia concordavit et eam consummavit. Promisit enim per stipulationem eis et firmavit se et successores suos bona fide observaturos predictam sentenciam diffinitivam a predictis judicibus Silvanectensibus prolatam, salvo jure advocationis sibi et successoribus suis, ita quod in talliis conservabitur sicut infra scriptum est. Dedit etiam ecclesia eidem sepedicto Guillelmo in feodum medietatem nemorum de Rutort quod dicitur foresta Sancti Germani, et de Brussellis et de Larriz et de Carmeia, ita quod, tam in fundo terre eorumdem nemorum quam in bosco, habebit prefatus Guillelmus medietatem et de eadem medietate et de medietate viature de Nongento, quas medietates ab abbate tenebit in feodum et ei faciet homagium et heredes ejus similiter. Altere vero medietates fundi et bosci predictorum nemorum et viature predicte ecclesie omnino libere remanebunt, ita quod ecclesia et predictus Guillelmus in omnibus predictis nemoribus habebunt custodes communiter, ecclesia suos et ille suos, et servientes ecclesie facient illi fidelitatem et sui facient ecclesie fidelitatem ; et omnem justiciam et omnes utilitates in predictis nemoribus et in predicta viatura similiter habebunt communes tam in bosco quam in exsartis, si contigerit ibi exsarta fieri, salvo hoc quod omnes decime ecclesie Sancti Germani erunt nec in parte ecclesie in predictis nemoribus aliquod jus griarie vel custodie vendicabit de cetero predictus Guillelmus vel heredes ejus. Item de talliis ex communi assensu ita dispositum est videlicet quod omnes tallie ecclesie et jamdicto Guillelmo erunt communes, tam in hominibus quam in feminis ecclesie constitutis in potestate Nongenti, sive homines et femine ecclesie simul in matrimonio conjuncti sint, sive homines ecclesie duxerint feminas memorati Guillelmi, sive femine ecclesie nupserint hominibus ejusdem Guillelmi vel aliis hominibus. Tallias autem ecclesia et idem Guillelmus communiter facient et neuter eorum poterit aliquam talliam facere altero irrequisito, et si alter eorum requisitus eam noluerit facere, alter qui voluerit poterit eam facere, et qui fecerit tenebitur alteri reddere in continenti medietatem tallie quam acceperit, hoc tamen salvo quod major ecclesie et major predicti Guillelmi liberi erunt ab omni tallia. Sepedictus autem Guillelmus liberam talliam habebit in hominibus et feminis suis dummodo non sint conjuncti vel conjuncte hominibus vel feminis ecclesie. Et hanc predictam pacem fecit idem Guillelmus pro se et pro successoribus suis imperpetuum permansuram, et pro hac pace inviolabiliter observanda et ne possit per eum vel per aliquem successorem ejus vel per dominum Campanie aliquo modo vel aliquo tempore turbari, dedit et posuit in contraplegium ecclesie quicquid ab ea tenet, sive in feodum sive in censivam, in potestate Nongenti, ita quod liceat ecclesie propria auctoritate omnia predicta accipere in manu sua, sive predicta pax fuerit turbata per eundem prenominatum Guillelmum vel per aliquem successorum ejus vel per dominum Campanie. Et quiete tenebit in manu sua ecclesia omnia que predicta sunt donec supradictam formam pacis plene et secure habeat et de dampnis et injuriis, si qua contra predictam pacem ecclesie illata fuerint, plene fuerit satisfactum ; et quam cito ecclesie fuerit satisfactum, idem Guillelmus plenam predictarum rerum habebit restitucionem. Hec omnia predicta laudaverunt Ertaudus thesaurarius, Ertaldus et Henricus milites, fratres predicti Guillelmi, et uxor ejus. Que omnia ut perpetuam obtineant stabilitatem, ad peticionem utriusque partis, sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato presentem paginam confirmamus. Actum apud Sanctum Germanum in Loia, anno dominice Incarnationis M° CC° duodecimo, regni vero nostri anno tricesimo tercio, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Dapifero nullo. Signum Guidonis buticularii. Signum Bartholomei camerarii. Signum Droconis constabularii. Data vacante cancellaria (Monogramme).