1214, 18 septembre. — Chinon.

Philippe Auguste fait connaître les conditions de la trêve qu'il a conclue avec Jean sans Terre, à la suite de la campagne de 1214.

Référence : Jacques Boussard et Jacques Monicat (éd.), Recueil des actes de Philippe Auguste roi de France. Vol. 3 : Années du règne 28 à 36 (1er novembre 1206 - 31 octobre 1215), Paris, 1966, no1340.

A. Original perdu.

B. Copie du xiiie s., Registre C de Philippe Auguste, fol. 56 v°.

C. Copie du xiiie s., Registre E de Philippe Auguste, fol. 123, d'après B.

D. Copie du xive s., Registre D de Philippe Auguste, fol. 72, d'après B.

E. Copie du xiiie s., Registre F de Philippe Auguste, fol. 97, d'après C.

F. Copie authentique du 10 avril 1560 (n. st.), par Sébastien Le Roullyé, Archives nationales, J 628 [Angleterre II], n° 5bis.

G. Copie du xvie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 5953, fol. 7.

H. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 65, fol. 62, d'après C.

I. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Touraine-Anjou, vol. 6, n° 2387, d'après G.

a. A. Du Chesne, Historiae Normannorum Scriptores, p. 1064.

b. G. W. Leibniz,Codex juris gentium diplomaticus, Hanovre, 1693, p. 10.

c. Dumont, Corps diplomatique, t. I, p. 151, d'après b et un manuscrit de la Bibliothèque royale de Berlin.

d. Recueil des historiens de la France, t. XVII, p. 103, d'après a.

e. Rymer, Foedera, éd. de 1704, t. I, p. 192 ; éd. de 1727, t. I, p. 192 ; éd. de 1745, t. I, p. 63 ; éd. de 1816, t. I, 1re partie p. 125.

f. Fragment dans Roger de Wendover, éd. H.G. Hewlett, t. II, p. 110.

g. Fragment dans Mathieu de Paris, Chronica majora, éd. H.R. Luard, t. II, p. 582.

h. Fragment dans A. Du Chesne, Histoire de la maison de Montmorency, Preuves, p. 398.

i. Teulet, Layettes du Trésor des chartes, t. I, p. 405, n° 1082, d'après F.

j. Traduction française dans G. Duby, Le dimanche de Bouvines, 27 juillet 1214, Paris, 1973, p. 277-279.

Indiqué : A. Wauters, Table chronologique, t. III, p. 410-411 ; A. Bertrand de Broussillon, La maison de Laval, n° 326, t. I, p. 202 ; Cartellieri, Philipp II August, t. IV, p. 485.


Texte établi d'après BFGabce.

Philippus Dei gratia Francorum rex omnibus ad quos littere presentes pervenerint salutem. Noveritis quod nos Johanni regi Anglie et hominibus et imprisiis suis qui aperte guerraverunt pro ipso de hac ultima guerra usque ad diem jovis proximam post Exaltacionem sancte Crucis in septembri dedimus rectas treugas de nobis et hominibus et imprisiis nostris qui aperte guerraverunt usque ad instans Pascha quod erit anno Domini M° CC° XV° et ab eodem Pascha in quinque annos continuos et completos, salvis tamen nobis prisonibus nostris quos penes nos habemus et salvo juramento quod ville Flandrie et Haynonie et milites et alii homines Flandrie et Hainonie nobis fecerunt, et salvis similiter prisonibus quos Johannes rex Anglie habet penes se. Nos autem et homines nostri et imprisii, erimus in eadem tenetura in qua eramus predicta die jovis in qua data est ista treuga, et Johannes rex Anglie et homines et imprisii sui similiter erunt in eadem tenetura in qua erant predicta die jovis, usque ad predictos quinque annos completos. Nullus multrarius aut aliquis qui fuerit forbannitus a nobis a tempore alterius treuge inter nos et predictum regem Anglie dudum facte poterit intrare in terram nostram infra predictum terminum, nisi de voluntate nostra, neque similiter multrarius aut aliquis forbannitus ab ipso rege Anglie poterit intrare terram suam infra predictum terminum, nisi de voluntate ipsius regis Anglie. Si autem aliquis cujus terram habeamus in manu nostra venerit in terram nostram pro suo negocio, per eam poterit transire, sed in ea morari non poterit, nisi habeat rectum essonnium, preterquam ad portum maris ubi licite poterit ventum expectare per tempus competens. Si quis de comitatu Andegavie vel Britannie qui dicta die jovis date treuge adhereret Johanni regi Anglie faciendo guerram aperte contra nos et ipsum manifeste juvando voluerit intrare comitatum Andegavie vel Britannie et ibi morari infra terminum treuge pretaxatum, si sit de comitatu Andegavie senescallo Andegavie, si sit de comitatu Britannie comiti Britannie faciet competentem securitatem quod nullum malum ipsis vel terris eorum per eum eveniet. Et si aliquis de Pictavia qui predicta die jovis adhereret nobis faciendo guerram aperte contra Johannem regem Anglie et juvando nos aperte contra ipsum vellet intrare terram ipsius Johannis regis Anglie in Pictavia, ipse faciet competentem securitatem senescallo Pictavie quod nullum malum Johanni regi Anglie et terre sue de Pictavia per eum eveniet. Isti sunt dictatores et emendatores hujus treuge inter nos et Johannem regem Anglie : Hubertus de Borc, senescallus Pictaviensis, Reginaldus de Pontibus, abbas Sancti Johannis Angeliacensis et decanus Xanctonensis, ex parte regis Anglie ; ex parte vero nostra : Petrus Savarici, Guido Turpini, abbas Majoris Monasterii et Gaufridus archidiaconus Turonensis. Et omnes isti juraverunt bona fide quod si contingeret aliquem ex eis decedere aut infirmari aut a nobis vel a Johanne rege Anglie revocari infra predictum terminum, ipsi bona fide eligent et ponent alterum in loco illius ad hoc idoneum. Quicquid autem quinque aut plures ex predictis dictatoribus de interceptionibus hinc inde factis per sacramentum suum dixerint et ordinaverint, tam nos quam predictus rex Anglie tenebimus et, si per ipsos dictatores treuge emendari non poterit, nos illud bona fide emendari faciemus infra LX dies postquam dicti dictatores dictum suum dixerint et illud nobis significaverint. Isti autem dictatores hujus treuge pro discordiis et interceptionibus emendandis que forte orientur in Pictavia, in comitatu Andegavie vel Britannie et in Turonia, convenient apud abbatiam monialium de Fulcherosis, juxta Passavant, et pro aliis interceptionibus que fient in Bituresio, in Alvernia, in comitatu Marchie et in Lemovicio, inter Agurandas et Cuson, castrum comitis Marchie. De mala tolta quam ipse Johannes rex Anglie et sui imposuerunt et capiunt, sic erit : si Johannes rex Anglie et sui voluerint eam quietare et dimittere, nos eam similiter quitabimus et dimittemus ; quantum autem ipse Johannes rex Anglie et sui de ipsa mala tolta levaverint et ceperint, nos similiter et nostri tantumdem de illa levabimus et capiemus. Fridericus rex Romanorum et Sicilie erit in ista nostra treuga, si voluerit, et rex Otho similiter erit in treuga regis Anglie, si voluerit, et si alter illorum noluerit esse in treuga, nos poterimus juvare Fridericum in imperio et rex Anglie Othonem in imperio similiter absque meffacere et absque faciendo guerram inter Johannem regem Anglie et nos de terris nostris. Hanc autem treugam bona fide tenendam juraverunt Ursio cambellanus in animam nostram et omnes alii qui subscribuntur pro se unusquisque de mandato nostro, scilicet Gualcherus comes Sancti Pauli, Robertus comes de Alençon, Guido de Dampetra, Guillelmus de Barris, Guillelmus de Calviniaco, Theobaldus de Blazon, Burchardus de Marliaco, Johellus de Meduana, Hugo de Bauceio, Guido Senesbaldi, Americus de Credona, Girardus Belois. Actum apud Chinonem, anno Domini M° CC° XIIII°, mense septembri, die jovis proxima sequenti post Exaltationem sancte Crucis.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook