1214, [septembre]. — Châtellerault.
Philippe Auguste concède à ses bourgeois de Poitiers une exemption de droits de vente et de péages, se réservant le service d'ost et de chevauchée, la taille et la justice ; il leur confirme en outre la foire annuelle tenue du premier dimanche de carême au dimanche de la mi-carême, et fixe les droits que vendeurs et acheteurs paieront sur les étoffes qui y seront vendues.
A. Original jadis scellé sur lacs de soie verte et rouge, détérioré. Hauteur, 205 mm. ; largeur, 182 mm. Archives municipales de Poitiers, Casier 1, A 3.
B. Copie du 9 février 1265, n. st., dans un vidimus de l'official de Poitiers, Archives municipales de Poitiers, même cote.
a. Thibaudeau, Abrégé de l'histoire du Poitou, t. II, p. 344, d'après B.
b. Thibaudeau, Histoire du Poitou, éd. de 1840, t. II, p. 419, d'après B.
c. A. Giry, Les Établissements de Rouen, t. II, p. 149, n° 35, d'après A.
d. É. Audouin, Recueil de documents relatifs à la commune de Poitiers, t. I, p. 67, d'après A.
e. Édition critique et traduction française par G. Pon et Y. Chauvin, « Chartes de libertés et de communes de l'Angoumois, du Poitou et de la Saintonge (fin xiie-début xiiie siècle) », dans R. Favreau, R. Rech et Y.-J. Riou (éd.), Bonnes villes du Poitou et des pays charentais (xiie-xviiie siècles), éd. Mémoires de la Société des antiquaires de l'Ouest, t. 8 (5e série), 2002, p. 125.
Indiqué : Champollion-Figeac, Documents historiques inédits, t. III, p. 231 et 233 ; L. Rédet, Inventaire des archives de la ville de Poitiers, partie antérieure à 1790, dressé en 1842, Poitiers, 1883, p. 20-21, n° 5 ; Cartellieri, Philipp II August, t. IV, p. 409.
Texte établi d'après A, complété d'après B.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi presentes [pa]riter et futuri quod nos burgensibus nostris Pictavensibus damus et concedimus ut omnes burgenses qui manent apud [Pictavim] in domanio nostro et deinceps in domanium nostrum venient ibidem mansuri sint immunes prorsus et [liberi] a [venditionib]us et pedagiis, salvis nobis exercitu, equitatione, talliata et omni alia justicia nostra. Concedimus etiam eisdem qui manent et deinceps mansuri sunt in domanio nostro quod nundine Pictavis teneantur a prima dominica quadragesime usque ad dominicam medie quadragesime, in illo puncto et constitutione quibus Ricardus quondam rex Anglie illas nundinas eis concessit, videlicet quod omnes mercatores qui in domanio nostro non manebunt et venient ad nundinas nostras Pictavis, de singulis pannis viridibus, bru[netis, e]scarlatis, rubicondis et aliis hujusmodi tinctis quos in eisdem nundinis vendent, dabunt venditor [duodecim den]arios et emptor duodecim denarios ; de aliis autem pannis, sicuti stanfortibus, sagiis, virgatis, b[urellis et hujusmodi], debebunt de singulis venditor sex denarios et emptor sex denarios. Mercatores autem forenses [qui non manebunt in d]omanio nostro, qui vendent pannos ad detallium lineos, sive laneos, sive pellipariam, dabunt de singulis libris denariorum duos denarios, quamdiu nundine durabunt. Transacto autem supradicto termino nundinarum, mercatores qui non manebunt in domanio nostro reddent antiquas consuetudines, videlicet de singulis solidis singulos obolos. Quod ut perpetuum robur obtineat, sigilli nostri auctoritate [et reg]ii nominis karactere inferius annotato presentem paginam confirmamus. Actum apud Castrum [Eraudi, anno] Incarnationis dominice M° CC° XIIII°, regni vero nostri anno tricesimo quinto, [astantibus in palatio] nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Dapifero nullo. Signum Guidonis [buticularii. Signum Bar]tholomei camerarii. Signum Droconis constabularii. Datum vacante (Monogramme) cancellaria.