1186, du 13 avril au 31 octobre.
Philippe Auguste confirme la charte que Louis VII avait accordée, en 1153, aux bourgeois de Compiègne.
A. Original perdu.
B. Copie du xiiie s., Registre A de Philippe Auguste, fol. 23.
C. Copie de 1211, Registre C de Philippe Auguste, fol. 42 v°, d'après B.
D. Copie de 1220, Registre E de Philippe Auguste, fol. 77 v°, d'après C.
E. Copie de 1247, Registre F de Philippe Auguste, fol. 54, d'après D.
F. Copie du xive s., Registre B de Philippe Auguste, fol. 24, d'après B.
G. Copie du xive s., Registre D de Philippe Auguste, fol. 51 v°, d'après C.
a. Baluze, Miscellanea, t. VII, p. 309, d'après D.
b. Ordonnances, t. XI, p. 240, d'après G.
c. Chanoine Morel, Cartulaire de… Saint-Corneille de Compiègne, t. I, p. 139, d'après G.
Texte établi d'après B et la charte de Louis VII.
In nomine, etc. Philippus etc. Noverint universi presentes pariter et futuri quod karissimus genitor noster, pie memorie Ludovicus, burgensibus Compendii communiam concessit habendam sub forma que in auctentico ipsius continebatur expressa, quod in hac presenti carta nostra duximus inserendum in hec verba. Notum sit omnibus futuris sicut presentibus ecclesiam Compendii magne auctoritatis fuisse, nimirum antecessorum nostrorum regum Francie donariis magnifice fundatam et ditatam, quod in privilegiis et preceptis eorum continetur; ipsam quoque villam egregiam et magni extitisse nominis palam est. Peccatis autem exigentibus ecclesia, pariter et villa, attrita est et graviter apporiata. Unde nos offensi ob enormitates clericorum, salvo tamen jure eorum, in ecclesia monachos sancte et ad honorem Dei victuros posuimus. Clerici autem, nostre mansuetudinis obliti, regie constitucioni obviantes et suorum parentum freti potentia, postmodum satis contumeliose monachos ejecerunt ab ecclesia et confractis officinis multa eis intulerunt dampna. Revocatis jam monachis in locum suum, pro bono pacis et commoditate ecclesie et securitate servorum Dei, consilio Sansonis venerandi archiepiscopi Remensis atque Odonis abbatis Sancti Dyonisii aliorumque hominum nostrorum prece et regine Adelaudis tunc habentis villam in dote sua, et petitione Guillelmi, abbatis Compendii, burgensibus ville concessimus communiam et omnes intra firmitatem sive extra in burgo manentes quantumcumque villa creverit, exceptis militibus Droconis de Petrafonte et hominibus suis capitalibus, in eodem esse sacramento precepimus. In palatio autem Compendiensi, ex precepto nostro, Guido buticularius, Terricus Galerannus, Ansellus de Insula et deinde, ex precepto regine, Ludovicus de Chosiaco, Paganus de Bestisiaco et ex parte abbatis Claro, filius Bosardi, juraverunt communiam et postea homines Compendienses inter se et sibi juraverunt in hunc modum.
1. Juraverunt videlicet quod, intra firmitates Compendii ville et extra in burgis, alter alteri recte secundum opinionem suam auxiliabitur, et quod nullatenus patientur quod aliquis alicui aliquid auferat vel ei talliatam faciat vel quidlibet de rebus ejus capiat, excepto hoc quod homines ville abbati per tres menses de pane et de carne et de piscibus creditiones facient; et si abbas post tres menses quod ei creditum fuerit non reddiderit, nichil ei credetur nisi illud ab ipso persolvatur. Piscatores vero forenses non nisi per quindecim dies creditionem facient; et si post quindecim dies non reddiderit, tantum de rebus communionis ubicumque potuerint quod quicquid abbati crediderunt habeant.
(Les articles 2 à 8 sont conformes mutatis mutandis aux articles correspondants de la charte de Soissons.)
9. Ceterum nemo, preter regem et dapiferum suum, poterit conducere in istam villam hominem qui forifecerit homini qui hanc communionem juraverit, nisi forifactum venerit emendare secundum juditium illorum qui communionem servaverint.
10. Quod si abbas ecclesie ignoranter adduxerit in eandem villam hominem qui forifactum fecerit alicui de communione, postquam sibi ostensum fuerit illum esse de hostibus ipsorum, nullo modo eum postea adducet nisi consilio juratorum qui communionem servaverint, et ea vice eum reducere poterit.
(Les articles 11 à 14 sont conformes aux articles correspondants de la charte de Soissons.)
15. Statuti ad hoc homines juraverunt quod neminem propter amorem vel cognationem deportaverint et neminem propter inimicitiam leserint et rectum judicium fecerint secundum estimationem suam. Omnes alii juraverunt quod idem judicium quod predicti statuti super eos fecerint patientur et concedent, nisi probare potuerint quod de censu proprio solvere nequeunt.
16. Preterea concessimus et precipimus ut universi homines infra murum ville et extra commorantes… (Le reste de l'article conforme à l'article 16 de la charte de Soissons.)
(Les articles 17 et 18 sont conformes aux articles correspondants de la charte de Soissons, laquelle contient, en outre, des articles 19 et 20 ajoutés par Philippe Auguste et qui sont demeurés sans équivalents dans celle de Compiègne.)
Ego autem Ludovicus rex notum omnibus esse volo quod homines communionis Belvacensis, qualiter communionem suam tenuerint a nobis interrogati, dixerunt quod, ex quo communiam juraverunt, nunquam manum mortuam Belvaco dari viderunt et se hoc ante nos, si opus esset, juraturos. Ut ita ratum sit deinceps et in inconvulsum, sigilli nostri etc. Actum publice Parisius, anno ab incarnatione Domini M° C° quinquagesimo tertio, regni vero nostri decimo septimo, astantibus in palatio quorum subtitulata sunt nomina et signa. Domus autem nostra sine dapifero tunc erat. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei constabularii. Signum Mathei camerarii. Nos igitur, predicti patris nostri Ludovici factum in hac parte volentes imitari, communiam burgensibus nostris Compendii concessimus habendam, sicut ab eodem patre nostro est indulta, prout in autentico ejus superius inserto continetur, salvo jure nostro in omnibus et jure ecclesiarum. Quod ut perpetuum, etc. Actum anno Domini M° C° octogesimo sexto, regni nostri septimo, astantibus, etc. Signum comitis Theobaldi, dapiferi nostri. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Radulfi constabularii. Data vacante cancellaria.