1187, du 29 mars, au 16 avril 1188.
Philippe Auguste confirme l'accord conclu entre les clercs et les frères lais de l'ordre de Grandmont.
A. Original perdu.
a. Martène, Thesaurus anecdotorum, t. I, col. 630, «ex ms. annalibus ordinis Grandimontensis».
b. Extrait dans les Historiens de France, t. XIX, p. 289, note, d'après a.
Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi ad quos presentes littere pervenerint quod, cum publicus universorum hostis inter clericos et laicos fratres Grandimontis ordinis, zizania discordie seminata, diu suam exercuisset malitiam, tandem, utriusque partis quibusdam fratribus in presentia nostra ab universitate contrariarum partium constitutis, divina eos respiciente misericordia, ad concordiam et pacem redierunt et sese receperunt invicem in osculo pacis. Ad quod quedam que visa sunt dissensionis eorum fuisse materia in medium prolata fuerunt, et in ipsa pacis ordinatione, prout presenti scripto annotata sunt, partibus convenientibus ab utrisque concessa; videlicet, si rex, archiepiscopus vel episcopus aut aliquis princeps cellas ordinis Grandimontis intrare voluerit, secum quatuor viros introducere poterit. Communitas et equalitas erit omnibus tam clericis quam laicis in cibo, in potu, in refectorio et in dormitorio, et de eque bonis pannis vestientur. Eleemosyne et eleemosynarum quantitas earumque datores mane dicentur in capitulo publice in quibuscumque date fuerint cellis. Ea que penes cellas Grandimontensis ordinis servanda quandoque deponi contigerint (sic), si forte remanserint vel si in eleemosynas ipsis erogatas transierint cum jam remanserint, dicentur mane in capitulo publice. Annuatim pro disquirendis et corrigendis excessibus per singulas cellas destinabit prior binos et binos fratres, quorum alter erit clericus, alter laicus, cum tanta quidem potestate quantam eis prior concesserit. Prior lectum suum habebit in dormitorio et dormiet cum fratribus dum sanus fuerit. Super omnibus expensis que fient in cellulis ubique fiet ad ordinationem prioris computatio. In electione prioris clerici sex clericos et laici sex laicos eligent, qui duodecim eligent priorem. Clerici per laicos non mutabunt, immo eorum mutatio de sola fiet voluntate prioris. Prior spiritualia cum clericis, temporalia cum conversis ordinabit; verumtamen in ordinatione temporalium poterit clericos advocare quos voluerit et eorum consilium habere licebit priori. Vasorum altaris, sacrarum vestium et librorum penes clericos erit conservatio. Prioris et clericorum erit ecclesiastici officii et omnium spiritualium ordinatio. Emendationes delictorum, ubicumque sint, fient in capitulo mane per sacerdotem hebdomadarium; simplex autem reprehensio fieri poterit ubique. Quecumque peccata aliquis fratrum commiserit, alicui sacerdoti qui cum eo fuerit in cellula sua ea confitebitur, nec oportebit eum de necessitate cellulam occasione dicende confessionis exire, et sacerdoti licebit penitentiam illi injungere. Clericorum erit fratres ad collationem vocare et collationem celebrare, ita tamen quod provisori cujuslibet cellule, post collationem et tempore ipsius collationis, licebit vacare externis excipiendis et exhibendis hospitibus, aut aliis sue domus negotiis faciendis, et unum aut duos e fratribus quos voluerit secum ad idem agendum habere. Ad hec que dicta sunt concessum est quod prior, qui recenter est institutus, promittet in verbo veritatis et sub anime sue periculo quod clericis qui jam supradicta contentione laicis extiterunt contrarii nullam, illius contentionis occasione, irrogabit injuriam. Clerici vero sub eadem forma promiserunt quod laicis fratribus, causa dissentionis illius, aliquid non machinabuntur mali. Concesserunt etiam frater Bernardus et qui cum eo erant quod, si prior et ceteri fratres sui a predictis articulis hujus pacis qui hic sunt annotati non concedendis aut non observandis resilierint, in partem clericorum bona fide cedent et eorum super his erunt adjutores. Clerici vero concesserunt quod priori promittent obedientiam. Hec autem acta sunt in presentia nostra et de nostro et baronum nostrorum consilio, salvis omnibus que in regula ordinis Grandimontensis continentur, et si quid attentatum fuerit contra regulam, nullam obtineat firmitatem. Actum anno MCLXXXVII.