1190, du 25 mars à juillet. — Fontainebleau.
Philippe Auguste confirme les privilèges et les possessions de l'église de Saint-Victor de Paris.
A. Original scellé, de cire verte d'après un vidimus de la prévôté de Paris du 28 juillet 1374 (Archives nationales, S 2131, 4e liasse, n° 2), sur lacs de soie verte et violette, d'un sceau disparu. Hauteur, 590 mm.; largeur, 472 mm. Archives nationales, K 26A, n° 15.
B. Copie du xve s., Archives nationales, L 905, n° 24, fol. 7.
C. Copie du xviiie s., Archives nationales, S 2132, n° 11.
D. Traduction du xviiie s., Archives nationales, S 2132, n° 9.
E. Fragment copié par Jean Bouhier, Bibliothèque nationale, latin 17709, p. 107, d'après A.
Indiqué : J. Tardif, Cartons des rois, n° 703.
Fac-similé : partiel (11 premières lignes en partie) dans Fr. Gasparri, L'Écriture des actes de Louis VI, Louis VII et Philippe Auguste, Paris, 1973, pl. LI.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Philippus Dei gratia Francorum rex. Justum et rationabile esse dinoscitur ut nos qui, Deo annuente, regni gubernacula regenda suscepimus, loca sancta ac venerabilia diligamus et ab omni injuria potestate regia defendamus ac beneficia ibidem collata approbare, amplificare et confirmare curemus. Proinde notum fieri volumus tam posteris quam presentibus quod bone memorie avus noster rex Ludovicus, ob anime sue et antecessorum suorum remedium, Beati Victoris Parisiensis ecclesiam religionis ordine insignitam a fundamentis exstruxit et, sicut in privilegio ejus auctoritate firmato continetur, regiis muneribus dotavit et ditavit. Gloriose quoque memorie genitor noster rex Ludovicus, vestigiis paterne devotionis inherens, factum ejusdem avi nostri, patris sui, laudabiliter approbavit et ea que ab ipso patre suo predicte ecclesie pia fuerant liberalitate collata suopr ivilegio communivit. Nos itaque, eorumdem avi et patris exemplo provocati et fratrum in ipso loco Deo servientium precibus exortati, prefatam Beati Victoris ecclesiam speciali amore fovendam ac tuendam suscipimus et omnia beneficia omnemque libertatem et quicquid omnino predicti antecessores nostri, avus et pater predicte ecclesie contulerunt et concesserunt pro amore Dei et pro animabus ipsorum, pro nostra etiam totiusque regni nostri salute, prompta voluntate concedimus. In quibus hec propriis nominibus annotare decrevimus: Puteolis villam que est in territorio Nantonensi, cum servis et ancillis, cum feodis militum, cum terris cultis et incultis, cum vineis et silvis, cum omnibus ad eam pertinentibus; mercatum etiam in eadem villa per singulas ebdomadas; aquam etiam que proxima est eidem ville, que scilicet aqua Essonia vocatur; Orginiacum etiam quod in territorio Milidunensi situm est cum servis et ancillis et ceteris omnibus que ibidem avus noster possidebat; unum etiam ex molendinis regiis qui sunt apud Veteres Stampas; apud Corbellas etiam, juxta Castrum Nantonis, viginti arpennos pratorum et viaturam de Bussiaco quam a Tescelino Bunocensi avus noster comparavit et quicquid apud idem Bussiacum quod juxta Liricantum situm est habebat; Busciacum insuper villam que in territorio Aureliacensi sita est, cum servis et ancillis, cum omnibus appendiciis suis; apud Fontanetum etiam, in territorio Parisiensi, terram duabus carrucis sufficientem et quinque hospites et decem solidos census in eadem villa partim a supradictis hospitibus, partim ab alia terra, et ibidem torcular unum et dimidium cum pressuris ad ea pertinentibus, et apud Musteriolum, quod est juxta idem Fontanetum, terram unius carruce cum uno hospite. Preterea sciendum est quod canonici Sancti Severini de Castro Nantonis apud Uriacum villam, terram, servos et ancillas antiquitus possidebant; medietatem cujus possessionis regi Philippo, proavo videlicet nostro, sano usi consilio concessere, hac scilicet commutatione quod idem Philippus rex pro hac concessione eisdem canonicis Sancti Severini omnes consuetudines quas apud Brolium eorumdem canonicorum villam juxta Puteolis sitam juste vel injuste obtinere videbatur, preter corvatas ter in anno, omnino remisit. Hanc igitur medietatem supradicte possessionis cum predictis corvatis, cum terra etiam ad fiscum regium pertinente quam ipse avus noster apud predictum Uriacum possidebat ecclesie Beati Victoris imperpetuum habere concessit; preterea ecclesiam Beate Marie de Puteolis et altare de Amponivilla cum toto atrio, cum medietate magne decime, cum terra insuper regii juris in eadem Amponivilla existente; panes etiam ad altare de Eskagosa pertinentes. Ut autem predicta Sancti Victoris ecclesia largitatis ipsius beneficia legitimo haberet dono, legitimo obtineret ordine, ea que regii juris, que ejus erant procul dubio potestatis, eidem ecclesie ipse avus noster inviolabiliter obtinenda manu sua tradidit. Ecclesias vero et que juris ecclesiastici sunt in manu Deinberti Senonensis archiepiscopi reddidit. Ipse autem, utilitati ecclesie Beati Victoris providens, eidem ecclesiastica eadem omnino concessit. Concessit etiam avus noster quod quicunque alodia sua que sub regia tutela sunt vel quicquid quod ad fiscum vel feodum regium attinet eidem ecclesie impertiri voluerit, regia concessione et auctoritate ratum imperpetuum habeatur. Annuit etiam quod, si aliquos ex servis vel ancillis suis canonici prefate ecclesie manumittere voluerint, regio super hoc assensu minime requisito, quos vel quot voluerint servos vel ancillas jugo servitutis absolvant et perpetue libertati tradant, remota scilicet omni calumpnia et sopita totius retratactionis molestia. Diffinitum est etiam quatinus predicti canonici de grege suo vel de alia ecclesia quem vellent sibi abbatem eligerent, ita tamen quod in illa abbatis electione nec regis assensum quererent, nec regis auctoritatem ullatenus expectarent, nulliusque alterius persone voluntatem vel laudem attenderent, sed quem Deus eis concederet inconsulto, ut diximus, rege vel qualibet alia persona, canonice eligerent et Parisiensi episcopo inrefragabiliter consecrandum afferrent. Hoc etiam notum sit quod avus noster, cum in extremis ageret, quandam terram juxta viam que Fontanetum ducit ad meridiem sitam et silve que Viccenia dicitur contiguam, totam terram cultam et incultam quam ibidem habebat prefate ecclesie contulit et pascua ejusdem silve bubus et vaccis canonicorum, et insuper mortuum nemus ad usus granee earum colligendum concessit. Hec omnia supradicta avus noster perpetuo jure perpetua libertate canonicis sepedicte Beati Victoris ecclesie habenda concessit, nichil potestatis, nichil sui juris sibi reservans, set omnia que ad ipsum pertinere videbantur eis omnino emancipans. Parens quoque noster pie recordationis rex Ludovicus universa predicta approbavit et sigillo suo confirmavit. Et nos patrum nostrorum vestigiis inherentes et intuentes religionem in eadem vigentem ecclesia, ad peticionem abbatis et fratrum ejusdem loci omnibus supradictis grato occurrimus assensu, excepto hoc quod in feodis quos de cetero acquisierint servitium nostrum retinemus. Hec igitur omnia ut perpetuam et inconcussam sortiantur firmitatem, presentem cartam sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato precepimus communiri. Actum apud Fontem Blaaudi, anno incarnati Verbi M° C° nonagesimo, regni nostri anno undecimo, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Signum comitis Theobaudi, dapiferi nostri. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Radulphi constabularii.
Data vacante (Monogramme) cancellaria.