1182, du 28 mars au 31 octobre. — Senlis.
Philippe Auguste établit une commune à Chaumont-en-Vexin.
A. Original perdu.
B. Copie de 1204, Registre A de Philippe Auguste, fol. 23 v°.
C. Copie de 1211, Registre C de Philippe Auguste, fol. 43 v°, d'après B.
D. Copie de 1220, Registre E de Philippe Auguste, fol. 103, d'après C.
E. Copie de 1247, Registre F de Philippe Auguste, fol. 76, d'après D.
F. Copie du xive s. Registre B de Philippe Auguste, fol. 25 v°, d'après B.
G. Copie du xive s., Registre D de Philippe Auguste, fol. 52, d'après C.
H. Extrait par Dom Gérou, Collection Moreau, vol. 86, p. 4, d'après la page 197 d'un manuscrit de la Bibliothèque municipale d'Orléans, n° 550, vraissemblablement d'après le Registre D.
a. Ordonnances, t. XI, p. 225, d'après H.
Texte établi d'après BH.
Philippus etc. Noverint universi presentes pariter et futuri nos apud Calvum Montem communitatem statuisse, salva fidelitate nostra et successorum nostrorum et salvis omnibus consuetudinibus, sub hoc tenore: — Ut omnes qui in eadem permanebunt communitate ab omni talliata injusta, captione, creditione et ab universa irrationabili exactione, cujuscunque sint homines, liberi et immunes jure perpetuo permaneant. — Quod si alicujus militis hospes illi cujus hospes fuerit in aliquo forifecerit, ab eodem domino suo submonitus in ejus domum, infra Calvum Montem scilicet, plenam justiciam exequatur. — Si vero hospes rectitudinem facere contempserit, miles de illius sui hospitis rebus infra terram suam quicquid invenerit saisiet, ita tamen quod, nichil inde auferens, ibi totum dimittet. — Deinde preposito nostro et paribus communitatis, si prepositus per se facere non poterit, idem miles ostendet se penuria justicie sui hospitis res saisisse. Prepositus vero adibitis secum paribus communitatis, si voluerit, ad hoc hospitem militis coget ut, quod exequi justiciam contempsit, militi lege qua vivit emendet, et de priori forifacto quicquid ratio exiget eidem ad plenum exequatur. — Pretereundum minime censuimus quod si aliquis aliquem qui cuilibet hujus communitatis aliquid injurie intulerit, illam ignorans injuriam in castrum conduxerit, si ignorantiam suam sacramento probare potuerit, illa sola vice liberum et quietum reducere permittant. Sin autem, statuimus quod ille capiatur. — Hoc etiam nostre instituto majestatis sanccimus quod quicumque pro mercato ad castrum venerit ita omnino ire et redire quietus dimittatur ut nunquam vel in adventu vel in reditu ab aliquo disturbetur. Mercatores autem transeuntes vel ibi remanentes omnibus diebus quieti habeantur. — Predictis insuper institutionibus adicimus quod, si aliquis qui extra castrum maneat quodlibet communitati forifactum fecerit quod submonitus emendare contempnat, communitas quocumque modo poterit de eo vindictam accipiat. Proinde si alter alterum percusserit, percussor per prepositum nostrum et per pares communitatis, si prepositus per se facere non poterit, ad rationem positus ut emendet summoneatur et, si emendare contempserit, velit nolit emendare cogatur. — Communes necessitates ut de excubiis, de cathenis et fossatis faciendis et de omnibus ad ville munitionem et firmitatem pertinentibus communiter ab omnibus procurentur, ita ut, competenti consideratione ibi habita, qui minus poterunt pro posse suo minus inde graventur, et ab eis qui plus poterunt plus inde exigatur. Aliorum siquidem supervenientium necessitatum onus ab omnibus itidem communiter portetur ita quod res, sicut superius dictum est, pro posse uniuscujusque convenienter moderetur. Ea vero communitatis omnia que ad nostrum servitium pertinebunt omnes communiter, prout quisque pati convenienter poterit, adimplebunt; et si quis paribus communitatis quorum consideratione hoc fiet inde aliquid forifecerit, emendatione qua ibi conveniet illud eis emendabit. — Precipimus etiam ut vineas hominum hujus communitatis nemo preter ipsos custodiat, et si aliquis dixerit quod in earum custodia jus habeat, in nostra illud presentia ostendat. — Concedimus etiam ut res quascunque juste ac legitime emerint aut per vadium acceperint, quas quidem post annum et diem in pace sine calumpnia tenuerint nec cuiquam inde justiciam vetuerint, in pace et quiete semper habeant ipsi et heredes sui, empta sicut empta, vadia sicut vadia. — Omnia similiter que hereditario jure consecuti sunt et quecumque justo modo et rationabili acquisierint et postea tenuerint, sicut diffinitum est, semper habere concedimus. — Sed hoc amore equitatis decrevimus ut, si quis extra patriam fuerit, eidem postea revertenti et clamorem facienti plenarie exequantur justiciam. — Indulgemus preterea hominibus prefate communionis ut nec propter exercitum, nec propter equitationem, nec propter submonitionem nostram, ultra Secanam sive ultra Ysaram eos ire oporteat. — Que omnia ut perpetuam optineant, etc. Actum Silvanectis, anno incarnati Verbi M° C° LXXXII°, regni nostri anno tercio, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Signum comitis Theobaldi, dapiferi nostri. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Radulfi constabularii.