1204, août. — Châtelleraut.
Philippe Auguste publie, d'après un instrument authentique de Guy de Thouars, comte de Bretagne, les conditions d'un accord conclu entre Guillaume de Fougères et Geoffroy de Fougères, neveu de Guillaume, au sujet des fiefs sis deçà et delà la mer, provenant de Raoul de Fougères et d'Olive, sa mère.
A. Original perdu.
B. Copie (minute) du xiiie s., Bibliothèque nationale de France, lat. 9093, fol. 3, pièce 2.
a. J. Everard et M. Jones, The Charters of duchess Constance of Brittany and her family, 117-1221, Woodbridge, 1999, p. 146-148, n° 7.
Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi ad quos littere presentes pervenerint quod nos vidimus autenticum in quo conventiones que subscribuntur continebantur. Controversia que erat inter Willelmum de Filgeriis et Gaufridum de Filgeriis, nepotem suum, super feodo Radulfi de Filgeriis et Olive, matris sue, tam citra mare quam ultra, in hunc modum pacificata est quod Gaufridus de Filgeriis dedit et concessit Willelmo de Filgeriis totum Coglesium et centum libratas terre andegavensis monete, et Marcilleium pro quanto valuerit et residuum in terra proxima Marcilleio vel Coglesio. Has autem terras et totum feodum de Anglia, excepto maritagio Margarite, tenebit Willelmus de Filgeriis tota vita sua et postea ad Gaufridum de Filgeriis revertentur ; et quicquid inde donavit Willelmus de Filgeriis similiter ad Gaufridum redibit. De acquisitionibus suis faciet Willelmus de Filgeriis quicquid voluerit, et si quid inde post mortem suam remanserit, quod non dederit, ad Gaufridum revertetur. Sciendum autem quod vadimonia que Willelmus de Filgeriis vel homines sui habent in terra Gaufridi bene et in pace habebunt, salvo jure dominorum ; similiter Gaufridus vel homines sui in terra Willelmi. Si Willelmus aliquid donaverit de terris que illi assignate sunt, ipsa dona rata erunt vita ipsius Willelmi ; de cetero nichil inde poterit alienare. De forestis Gaufridi habebit Willelmus ad usum suum quantum ei necesse fuerit in feodo Filgeriensi. Nemora vero que habet in terra sua nec vendet nec destruet. Si curia Willelmi contradicta fuerit, ad curiam Gaufridi veniet contradictum, et ultra octo dies non ibi tenebitur, nisi de voluntate partis utriusque. Ex tunc ad curiam comitis Britannie poterit illud contradictum licite transferri. Si comes Britannie submonuerit exercitum, Gaufridus submonebit Willelmum et ipse faciet quod ad suam terram pertinebit vel per se vel per milites suos cum Gaufrido. Quod si non fecerit, Gaufridus ipse in terra illa exercitum accipiet. Milites de Coglesio et Marcilleio hominagium facient Willelmo, salva fide et pace amborum. Si Willelmus alicui hominum suorum judicium curie sue facere recusaverit, comes Britannie hoc emendari precipiet vel senescallus ejus ; et si adhuc Willelmus hoc recusaverit, ille qui injuriam patietur, receptionem habebit in terra comitis Britannie et in terra Gaufridi ad illum infestandum. Maritagia que Willelmus fecit in tempore teneure sue, si rationabilia sunt, teneantur ; si non, in voluntate sit Gaufridi. Hanc conventionem juraverunt Willelmus et Gaufridus cum amicis et hominibus suis. Si autem Gaufridus aliqua occasione ab ista conventione resilierit, Willelmus habebit saisinam castelli de Filgeriis, sicut habebat quando pax ista facta est. Has autem omnes conventiones suprascriptas vidimus in autentico Guidonis de Toarco comitis Britannie. Actum apud Castellum Airaldi, anno Domini M° CC° quarto, mense augusto.