1205, janvier. — Paris.
Jugement de la Cour du roi : Philippe Auguste après avoir pris conseil de ses barons, adjuge à Robert, évêque de Clermont, le château de Vertaizon, dans lequel Ponce de Chapteuil et Jarentonne, sa femme, avaient accueilli les ennemis du prélat, pour conspirer contre lui. Ponce et Jarentonne, cités par le roi à comparaître devant lui à Souvigny, puis à Châteauroux, puis devant le bailli Hugue de la Chapelle, avaient fait défaut et prétendaient ne répondre que devant le roi d'Aragon.
A. Original, jadis scellé sur lacs de soie. Hauteur, 310 mm. ; largeur, 220 mm. Archives départementales du Puy-de-Dôme, 1 G 13, pièce 24a.
B. Copie du xiiie s., (formules abrégées), Registre A de Philippe Auguste, fol. 38.
C. Copie du xiiie s., Registre C de Philippe Auguste, fol. 68, d'après B.
D. Copie du xiiie s., Registre E de Philippe Auguste, fol. 134 v°, d'après C.
E. Copie du xiiie s., Registre F de Philippe Auguste, fol. 104, d'après D.
F. Copie du xive s., Registre B de Philippe Auguste, fol. 43, d'après B.
G. Copie du xive s., Registre D de Philippe Auguste, fol. 87, d'après C.
a. Ét. Baluze, Histoire généalogique de la maison d'Auvergne, t. II, Preuves, p. 73, d'après D ou E.
b. E. Martène, Amplissima collectio, t. I, col. 1044, d'après D ou E.
c. E. Boutaric, Actes du Parlement de Paris, t. I, p. ccxcix, n° 5, d'après F.
d. W. Walker, On the increase of the royal power, Leipzig, 1888, p. 72, note 1, d'après c.
e. E. Teilhard de Chardin, « Chartes concernant Vertaivon », dans Bulletin historique et scientifique de l'Auvergne, 1892, p. 284, d'après A.
f. Édition et traduction française dans A.-G. Manry, R. Sève et M. Chaulanges, L'histoire vue de l'Auvergne, Clermont-Ferrand, 1959, t. I, p. 73, n° 41, d'après A (fragment).
Fac-similé : A.-G. Manry, R. Sève et M. Chaulanges, L'histoire vue de l'Auvergne, Clermont-Ferrand, 1959, t. I, entre les p. 96-97.
Indiqué : « Inventaire des titres relatifs à l'acquisition et à l'adjudication à l'évêque de Clermont du château de Vertaizon », du xvie s., Archives départementales du Puy-de-Dôme, 1 G 13, n° 3, fol. 1.
Indiqué : M. Fazy, Les origines du Bourbonnais, t. II, p. 381, n° 483.
Texte établi d'après A.
IN NOMINE SANCTE ET INDIVIDUE TRINITATIS. AMEN. Ph[ilippus], Dei gratia Francorum rex. Noverint universi presentes pariter et futuri quod propter clamorem quem dilectus et fidelis noster Ro[bertus], Claromontensis episcopus, nobis fccit de Pontio de Captolio et Jarentona ejus uxore, nos ore proprio submonuimus ipsum Pontium apud Silviniacum et assignavimus diem ad quem ipse et uxor ejus coram nobis comparerent responsuri sufficienter ad clamorem ipsius episcopi, ad quam diem nec venerunt nec pro se miserunt ; secundo autem dum essemus apud Castrum Radulfi fecimus eos submoneri et eis diem assignavimus propter predictum clamorem, ad quam diem predictus Pontius non venit, sed uxor ejus venit, sed non venit sicut debuit ; tercio vero eandem uxorem viva voce summonuimus et Pontium maritum ejus fecimus submoneri per certum nuntium et certum diem dedimus, ad quam ipsi venirent responsuri coram Hugone de Capella, ballivo nostro, ad quam ipsi nec venerunt, nec miserunt, sed nobis per litteras mandarunt quod coram rege Arragonum responderent super clamore isto. Episcopus autem ad singulos dies nominatos comparuit in propria persona, paratus probare quod ipsi, scilicet P[ontius] homo ligius episcopi et Ja[rentona], ejus uxor, in castro Vertarzonensi, quod ab eo tenebant et ei juraverant, in proditione et dolo, capitales inimicos episcopi nocte receperunt ad capiendum ipsum et suos perdendos. Unde propter hoc, communicato cum baronibus nostris consilio, ipsum castrum et pertinentia adjudicavimus episcopo et ecclesie Claromontensi, ut a nobis et heredibus nostris ea perpetuo jure teneant, sicut alia regalia nostra, dominium sicut dominium, feodum sicut feodum, et tam de castro quam de pertinentiis ipsum episcopum publice saisivimus, de dominio sicut dominio, de feodo sicut feodo. Actum Parisius, anno Domini M° CC° quarto, mense januario. Quod ut perpetuum robur obtineat, sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato presentem paginam confirmamus. Actum Parisius, anno ab Incarnatione Domini M° CC° quarto, regni vero nostri anno vicesimo sexto, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sont et signa. Dapifero nullo. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Droconis constabularii.
Data vacante (Monogramme) cancellaria.
Per manum fratris Garini.