1183, du 17 avril au 31 octobre. — Paris.
Philippe Auguste confirme un règlement fait par Louis le Gros pour réprimer les injustes prétentions de la commune de Soissons.
A. Original perdu, scellé en cire verte, sur lacs de soie verte, d'un sceau de majesté avec contresceau à la fleur de lis, se trouvait, lorsque Dom Muley en prit copie, aux Archives de la cathédrale de Soissons, layette 110, liasse 4. Un calque d'une partie de la première et de la seconde ligne se voit à la suite de B, p. 51.
B. Copie de Dom Muley, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 87, p. 48, d'après A.
a. Bourgin, La commune de Soissons, p. 423.
b. H. Lépolard, Le chartrier du chapitre cathédral de Soissons. Étude et édition, thèse de l'École nationale des chartes, 2000, t. I, fol. 176, n° 70.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Philippus Dei gratia Francorum rex. Que a patribus nostris ob pacem ecclesiarum juste et rationabiliter acta sunt a nobis irrefragabiliter decet observari, ut et successores nostros ad observanda que gerimus congruis invitemus exemplis. Noverint itaque universi presentes pariter et futuri quoniam avus noster rex Ludovicus in civitate Suessionis communiam constituit de hominibus illis qui ea die domum aut plateam habebant infra terminos urbis et suburbiorum ejus, eisque quedam gravamina dimisit que a dominis suis paciebantur, unde et ipsis cartam fecit. Verum ejus emunitate contenti non fuerunt, immo super episcopum et super ecclesiam episcopalem ceterasque ecclesias et super liberos homines multa temerarie occuparunt; scilicet quod homines et feminas extra communiam per conjugia alterutrius persone que erat in communia dominis suis auferebant, ipsisque nolentibus in communia retinebant. Item quod ecclesiis et liberis hominibus terrarum suarum justicias auferebant, adeo ut, si homo de justicia eorum per eos jus exequi contempneret, res contemptoris super terras suas terrarum dominis, communia prohibente, accipere non liceret. Item si homo communie in villis extra communiam habitaret, tallias, corvadas quas terra debebat et quas ceteri accole persolvebant, violentiam dominis terrarum inferente communia, persolvere negligebat eandemque violentiam ecclesiis faciebat communia de manentibus in urbe et terras consuetudinarias extra habentibus. Item si homines qui non erant de communia annonam vel vinum vel cetera in terris ecclesiarum vel liberorum hominum intra civitatem vel suburbia ponerent ut ibi salva fierent, aut si mercatum afferrent, tallias inde exigebant. Item portagia que de feodo episcopi casati tenebant eos accipere prohibebant. Item de infracturis ceterisque forifactis que in terris infra communiam fiebant, propter emendationem dominis plus quam quinque solidos solvi non permittebant; ipsi vero pro forifacto communie hominem, si volebant, totum redimebant. Item in parva curia episcopi et infra domos ejus communia conventus suos faciebat et in magna curia captos suos, nolente episcopo, incarcerabat. De his omnibus Goslenus episcopus et ecclesia Suessionensis clamorem penes memoratum avum nostrum deposuerunt dieque inter eos et communiam statuta apud Sanctum Germanum de Loia convenerunt ibique curie sue judicio decretum est communiam supradicta omnia injuste usurpasse fidemque dederunt tam Scotus major quam ceteri jurati qui ibi aderant se hujusmodi nunquam amplius usurpaturos. Reliqua quoque pars communie que Suessione erat, in presentia Willelmi pincerne ab avo nostro illuc missi, idem affiduciavit. Hoc tamen pro pace utrinque concessum est quod, Simone de communia ejecto qui totius mali causa extiterat, homines et femine, contra statuta in communia tunc recepti, ibi remanerent compositione tali quod unum de liberis suis in potestate dominorum extra communiam maritarent et de forifactis communie ultra LXa solidos absque voluntate dominorum quorum homines vel hospites sunt accipere non poterunt. Domini vero terrarum quantum forifactum portat accipere in potestate habebunt, aut, sine clamore communie, res forifactorum super terras suas, quantum forifactum fert, poterunt accipere. Nos vero supremam manum apponentes, omnia ista sicut ab avo nostro statuta esse diximus et adjudicata benigne concedimus et firmiter in perpetuum observari precipimus. Que omnia ut rata in posterum et illibata permaneant, presentem paginam sigilli nostri auctoritate ac regii nominis karactere inferius annotato precipimus confirmari. Actum Parisius, anno ab incarnatione Domini M° C° LXXX° III°, regni nostri anno quarto, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Signum comitis Theobaudi, dapiferi nostri. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Radulfi constabularii.
Data per manum Hugonis (Monogramme) cancellarii.