1206, 1er septembre. — Paris.
Établissement relatif aux juifs, fait du consentement de la comtesse de Champagne et de Guy de Dampierre.
A. Original perdu.
B. Copie du xiiie s., Registre A de Philippe Auguste, fol. 93 v°.
C. Copie du xiiie s., Archives nationales, KK 1064, Cartulaire 2 de Champagne, fol. 6.
D. Copie du xiiie s., Bibliothèque nationale, latin 5992, Cartulaire 3 de Champagne, fol. 1.
E. Copie du xive s., Registre B de Philippe Auguste, fol. 96 v°, d'après B.
F. Copie du xviie s., du Livre des Princes, Bibliothèque nationale, Cinq cents de Colbert, vol. 56, fol. 3 v°.
G. Copies du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Champagne, t. 26, fol. 255, et t. 129, fol. 210, d'après F.
a. N. Brussel, Usage des fiefs, t. I, p. 578, d'après C.
b. Ordonnances, t. I, p. 44, d'après E.
c. Ordonnances, t. XI, p. 291 (fragment), d'après C.
d. Historiens de France, t. XVII, p. 426 (note) et t. XIX, p. 479 (note), d'après C.
Indiqué : A. Huillard-Bréholles et A. Lecoy de la Marche, Titres de la maison de Bourbon, t. I, p. 13, n° 49c.
Indiqué : H. d'Arbois de Jubainville, Histoire des ducs et des comtes de Champagne, t. V, p. 45, n° 658.
Indiqué : U. Robert, Catalogue d'actes relatifs aux Juifs pendant le moyen âge, dans Revue des Études juives, t. III, 1881, n° 6.
Indiqué : M. Fazy, Les origines du Bourbonnais, t. I, p. 385, n° 492.
Texte établi d'après B et C.
Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi ad quos littere presentes pervenerint, quod hoc est stabilimentum quod nos fecimus de judeis, per assensum et voluntatem dilecte et fidelis nostre B., comitisse Trecensis, et Guidonis de Dampetra, hac prima die septembris videlicet in festo sancti Egidii in antea. Nullus judeus prestabit carius quam singulas libras pro duobus denariis per ebdomadam neque judeus computare poterit cum debitore suo infra annum nisi debitor computare et reddere voluerit infra annum, et quandocumque debitor computare et reddere voluerit, judeus id ei denegare non poterit, infra certam diem que a baillivis nostris statuta fuerit. Facient judei universa debita sua sigillari in novis sigillis, et si infra diem statutam non fuerint sigillata, ex tunc in antea non reddetur eis aliquid quod exigant per vetera sigilla. Si quis autem fugitivus fuerit aut in peregrinatione detentus, ejus debitum arrestabitur, et ex tunc non curret lucrum nisi duo denarii pro libra per ebdomadam. Nichilque prestabunt judei super alicujus modi vasa vel ornamenta ecclesiastica, nec super vadimonia sanguinolenta vel recenter madefacta, nec super terras ecclesiarum, que sub nobis sunt nisi per nos, nec super terras ecclesiarum comitisse Trecensis vel baronum aliorum nisi per ipsos. Et si hoc fecisse convicti fuerint, ipsi prestitum suum amittent, et ille cujus erit vadium illud quitum rehabebit. Quando autem debitor suum prestitum accipiet a judeo, uterque tam judeus quam debitor jurabunt quod ipse debitor tantum receperit quantum in scripto conventionis dicetur, et quod judeo per conventionem nichil dederit, neque deinceps dabit, nisi illud quod positum fuerit in conventione. Et si quis illorum exinde convictus fuerit, judeus amittet debitum suum et debitor in misericordia domini regis remanebit. Preterea, si judeus sine sigillo aliquid prestaverit, exinde non respondebitur ei nisi habeat vadium ex auro vel argento, vel vestibus, vel animalibus. Duo quidem de probioribus viris cujuslibet ville custodient sigillum Judeorum ; alter videlicet sigillum, et reliquus bullam, et ipsi jurabunt super Sacrosancta quod nullum ponent in scriptum ad aliquod debitum cujus non habeant bonam noticiam, vel per se vel per alium. In unaquaque villa erit unus solus scriptor litterarum judeorum, et ille dabit securitatem quod legitime scribet et officium illud legitime faciet. Hoc autem stabilimentum durabit quousque nos et comitissa Trecensis et Guido de Domna Petra qui hoc facimus per nos et illos ex baronibus nostris, quos ad hoc vocare voluerimus, illud diffaciamus. Quod ut ratum sit, presentem paginam sigilli nostri auctoritate roboramus. Actum Parisius, anno Domini M° CC° sexto, mense septembri.