[1207, du 22 avril, au 31 octobre ?].

Philippe Auguste accorde aux habitants d'Hesdin une charte semblable à celle de Péronne.

Référence : Jacques Boussard et Jacques Monicat (éd.), Recueil des actes de Philippe Auguste roi de France. Vol. 3 : Années du règne 28 à 36 (1er novembre 1206 - 31 octobre 1215), Paris, 1966, no983.

A. Original perdu.

B. Copie de 1345, Matreloge de la ville d'Hesdin, fol. 4 (texte latin) et fol. 6 (traduction française), Bibliothèque municipale d'Hesdin, dépôt des Archives communales.

C. Copie de 1529, Matreloge de la ville d'Hesdin, fol. 2 v°, Bibliothèque municipale d'Hesdin, dépôt des Archives communales, coté B.

a. G. Espinas, Recueil de documents relatifs à l'histoire du droit municipal en France, t. II (Artois), 1938, p. 589, d'après B.

Indiqué : Mention dans le Registre A de Philippe Auguste, fol. 48 : « Communia Perone et carta Hesdini prorsus eadem est et communia de Capiaco similiter ».


In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi presentes pariter et futuri quod nos burgensibus nostris Perone concessimus communiam ad consuetudines et ad puncta que inferius continentur.

[1.] Si quis aliquem de communia Perone infra castrum vel infra banleugam occiderit et captus fuerit, capite plectetur, nisi captus fuerit in ecclesia, et domus ejus, si aliquam habuerit, diruetur et mittetur ad havos. Quicquid autem interfector habuerit infra justiciam communie, nostrum erit. Si vero interfector evaserit, castrum Perone vel banleugam intrare non poterit, quousque parentibus interfecti fuerit reconciliatus, et emendat[i]onem X librarum communie dederit.

[2.] Si aliquis super alicujus morte accusatus fuerit et per legitimos testes illum occidisse convinci non potuerit, per rectum judicium scabinorum innocentiam suam purgabit.

[3.] Si quis aliquem percusserit et querimonia inde majori communie facta fuerit, quocumque modo eum percusserit, si id constiterit, centum solidos emendabit percusso videlicet XLVIII, communie LII. Quod si legitime constare non poterit, tercia manu se purgabit.

[4.] Si vero aliquis de nocte vel de die, armis molutis aliquem vulneraverit et vulneratus super hoc testes habuerit, percussor X libras dabit centum solidos percusso, et centum communie, salvo forifacto nostro, per rectum juditium scabinorum. Si autem testes non habuerit et de die factum fuerit, VIIa manu se purgabit. Si vero de nocte factum fuerit, VIIa manu similiter se purgabit. Quod si percusso id non suffecerit, coram justicia nostra et scabinis poterit percussorem appellare de quibuscumque voluerit et potuerit secundum rectum judicium, et si duellum inde judicatum fuerit, fiet in curia nostra sicuti debet fieri de quibuscumque rebus duellum fuerit judicatum.

[5.] Si aliquis, propter odium et rancorem, aliquem habuerit suspectum et majori communie hoc intimaverit, major ei securitatem fieri faciet, juramento ab eo recepto, et si suspectus coram majore securitatem facere noluerit, ipse et omnia sua in voluntate communie, salvo jure nostro, remanebunt, quousque pacem creantaverit, et si nihil habuerit, non intrabit castrum vel banleugam Perone et tanquam inimicus communie reputabitur, quousque ad satisfactionem inde venerit.

[6.] Si quis extraneus qui de communia non fuerit, cum homine de communia melleiam fecerit infra banleugam, vicini sui de communia eum juvare debent. Quod si vero, major communie super eos clamare debet dedecus illatum communie, neque aliquis de communia de eo quod fecerit juvando hominem de communia in mesleiam emendam tenetur facere, nisi hominem occideret. Si quis cum aliquo infra justiciam communie mesleiam fecerit, major accedens utrique parti pacem tenere debebit, et si neuter illorum pacem tenere voluerit per majore, et hoc duobus juratis vel duobus hominibus de communia constiterit, uterque decem libras dabit communie. Similiter qui mesleie intererit et preceptum majoris de mesleia dirimenda non fecerit, decem libras dabit communie.

[7.] Si aliquis majori incedenti propter legem ville faciendam dedecus fecerit, X libras dabit communie.

[8.] Si quis alicujus domum, nisi per legem ville, assilierit et ille cui fit assultus, assilientem se deffendendo assultumque repellendo occiderit, nullam inde majori vel communie faciet emendationem.

[9.] Si aliquis dedecus alicui dixerit et per testes legitimos convictus fuerit, XL solidos dabit contumeliam pacienti XVIII et communie XXII. Si quis aliquem per iram pulsaverit aut traxerit et super hoc testibus convictus fuerit, L solidos persolvet tracto vel pulsato XIII, communie XXVII, et si non fuerit convictus, coram majore tercia manu se purgabit. Qui per iram ensem contra aliquem infra banleugam extraxerit, si major de eo querimoniam faciens testes habuerit legitimos, XL solidos de illo habebit communia, et si major testes non habuerit, accusatus tercia manu se purgabit.

[10.] Si quis alicui ponens insidias, ipsum ceno vel luto involverit, major et jurati, veritate intellecta a viris sive a feminis, ipsum ad solutionem X librarum communie compellent pro emendatione forifacti. Si convictus fuerit, salvo jure nostro, et illas X libras infra XV dies persolvere aut villam relinquere oportebit, et si villam interim post inhibitionem intraverit et captus fuerit, uno membro truncabitur. Ille autem cui hoc dedecus factum fuerit, si voluerit querimoniam facere, poterit et majori et justicie nostre, et justitia inde fiet ei.

[11.] Si quis alicui unum membrorum suorum abstulerit, et captus fuerit, tale membrum sui corporis amittet, ita tamen quod, si antequam de eo justitia fiat leso et parentibus lesi reconciliari potuerit, centum solidos communie dabit sine membri amissione.

[12.] Si aliquis cum latrocinio infra banleugam captus fuerit, majori et juratis reddi debet. Major vero et jurati per testes eum judicare debent et convictum in pilloriato poni fatient, deinde justitiario nostro coram scabinis depositum reddent, et per hoc major et jurati de fure liberi existent. Qui vero per veram famam accusatus fuerit de latrocinio, per tres annos bannitus banleugam relinquet et, si interim villam vel banleugam intraverit et captus fuerit, de eo justitia fiet tamquam de latrone.

[13.] Si quis infra etatem aliquem casu occiderit, considerationi legitime majoris et juratorum debet relinqui utrum ille qui infra etatem fuerit solvat penas aut immunis remaneat a delicto.

[14.] Si homo communie super falso testimonio convictus fuerit, communiam amittet quousque per voluntatem majoris et juratorum eam recuperet, servato nobis jure nostro.

[15.] Si miles vel alius burgensi communie teneatur obligatus unde sibi die statuto creantum suum non habuerit, majori et juratis si voluerit hec ostendet. Quod si majori et juratis veritate sufficiente constiterit, major debet super hoc militem convenire ut burgensi debitum reddat aut communionem ville, creditionem et vicinagium interdicere. Ex hinc autem, burgensis de suo infra banleugam poterit capere et extra banleugam per justitiarium nostrum. Si autem miles vel alius conquestus fuerit quod burgensis de suo injuste ceperit vel capi fecerit, per nostram justitiam recto juditio scabinorum burgensis ille justitiabilis existet. Major autem militem sive alium infra villam conducere poterit, nisi a nobis vel mandato nostro fuerit forbannitus, donec coram juratis a burgense illo majori inhibitum fuerit.

[16.] Si miles hominem feodatum in communia habuerit, ipse homo in hospitio suo eum recipere poterit, sed nec creditionem nec vicinagium ei fatiet. Si servientes nostri res burgensium de communia violenter abstulerint, res illas per plegium tenentur recredere et nos ad diem super hoc eis statutam debemus ballivum nostrum transmittere, et eis jus exibere secundum tenorem carte nostre, videlicet in loco ubi placita communie solent teneri.

[17.] Concedimus autem et volumus ut nullus ex communia Perone vel res eorum pro debito alterius arrestentur de quo non fuerint debitores vel plegii.

[18.] Si quis crucem dominicam, sepulcrum Domini visitaturus, acceperit, occasione crucis non remanebit quin eum oporteat jura et consuetudines communie observare secundum facultatem suam, preter ea que secum deferet in servitium Dei.

[19.] Quislibet homo legitimus, nisi servus fuerit, si in communiam venerit et ibi manere voluerit, licitum erit ei ut consuetudines communie observet, salvis redditibus et pecunia, si super hiis erga nos vel alios, priusquam communiam intraverit, teneatur obligatus.

[20.] Quicumque per vim aliquem oppresserit, per legem scabinorum debet convinci, salvo jure nostro quod in raptu habemus, et si de voluntate illius et parentum suorum eam voluerit ducere in uxorem, bene liceat ei. Si autem infra communiam captus non fuerit, per septem annos forbanniri debet. Quicumque uxorem alicujus hominis infra banleugam manentis abduxerit, per septem annos bannitus villam relinquet. Si postea redeat, res hominis illius, quas cum muliere asportavit, ex integro ei restituet.

[21.] Pascua, herbagia, aque communes ejusdem sint amplitudinis cujus bona patrie veritas tempore comitis Flandrensis et nostro hactenus eas fuisse dixerit super juramentum.

[22.] Cum major et jurati et ceteri homines communie pro negotiis ville agendis ierint per castrum, quicumque alicui eorum dedecus dixerit XL solidis illud communie emendabit. Ille vero cui convitium dictum est, si clamorem fecerit, justitia fiet ei.

[23.] In communia Perone erunt XXX jurati de quibus unus erit major et, cum uuus vel duo vel plures ex illis XXX decesserint, superstites jurati de aliis numerum supplebunt predictum. Si major talliam fecerit pro negotiis ville, eamdem talliam fatiet per juratos super juramentum suum, super homines de communia et in communia manentes et hereditates eorumdem et super pecunias ipsorum, ubicumque sint, sine forifacto.

[24.] In omnibus emendationibus forifactorum, nos habebimus portionem nostram sicut hactenus habuimus.

[25.] Jurati communie Perone in singulis festis sancti Johannis possunt eligere et instituere majorem par majorem et meliorem partem ipsorum sine aliquo super hoc requirendo.

[26.] Nullus potest emere hereditatem alterius justitiabilem per scabinos quin illa hereditas remaneat justitiabilis per scabinos. Nec aliquis potest eam in elemosinam recipere et tenere, nisi de ea se fecerit justitiabilem vel eam in manum posuerit per scabinos justitiabilem.

[27.] Volumus etiam ut in villis infra banleugam suam constitutis eam habeant justitiam quam ibi hactenus habuerunt, et si aliquem per forifactum suum juste banniverint, ballivus noster precipiet ne ille receptetur infra banleugam ; quod si post prohibitionem ejus in banleuga inventus fuerit, eum per ballivum nostrum capere poterunt.

[28.] Omnes insuper legitimas et rationabiles consuetudines quas burgenses Perone hactenus tenuerunt eis concedimus, et volumus ut eas observent sicut hactenus servaverunt per legitimam recordationem majoris et juratorum, salvo in omnibus jure nostro et ecclesiarum nostrarum.

Quod ut perpetuum robor obtineat, presentem paginam sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato confirmamus, salvo jure nostro et sancte Ecclesie. Actum apud Compendium, anno Domini M° C° septimo, regni vero nostri anno vicesimo septimo, astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Dapifero nullo. Signum Guidonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Droconis constabularii. Dat[a] vacante (Monogramme) cancellaria.