925, 6 avril. — Laon.
Raoul, à la prière de Roger [Ier], comte de Laon et abbé de Saint-Amand, affecte, à l'usage propre des moines et pour subvenir à leur indigence, parmi les biens de la mense abbatiale de Saint-Amand, dans le comté d'Ostrevent quatre manses « in villa Vidinio » sur l'Escaut, et en Tournaisis quatre manses à Antoing et autant à Willemeau ; en outre, il confirme les donations de ses prédécesseurs et, en particulier, le privilège de l'immunité.
A. Original perdu.
B. Copie du xiiie siècle, dans le cartulaire de Saint-Amand, Archives du Nord, 12 H 1, fol. 87v°, n° CXLII, sous la rubrique « Privilegium Rodulphi regis Franchorum ».
C. Copie incomplète du xviie siècle, par Peiresc, Bibliothèque de Carpentras, ms. 1791, fol. 445, « ex libro cartarum », d'après B.
D. Copie incomplète du xviiie siècle, par Bouhier, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17709, p. 139, n° 128, sans indication de source.
E. Copie de 1873, par Ulysse Robert, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 1219, p. 153, d'après B.
a. Martène, Amplissima collectio, t. I, col. 279, « ex cartario Elnonensi ».
b. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 566, n° VI, d'après a.
Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 201-202.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 387.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1984.
Indiqué : A. Wauters, Table chronologique des chartes et diplômes concernant l'histoire de la Belgique, t. I, p. 338.
Indiqué : W. Lippert, König Rudolf, n° 6, p. 109.
Indiqué : Finot, Liste des diplômes des rois carolingiens, p. 16.
Indiqué : Ph. Lauer, Robert Ier et Raoul de Bourgogne, p. 38.
Indiqué : H. Platelle, Le temporel de l'abbaye de Saint-Amand des origines à 1340, p. 71, n° 14.
Le texte est écrit dans la plus pure tradition carolingienne ; seuls les quatre hexamètres dactyliques de la formule de corroboration sont surprenants. Roger Ier, comte de Laon, et abbé laïque de Saint-Amand, était le mari d'Heiliwich, fille d'Évrard de Frioul ; il mourut en 926.
Texte établi d'après B et a.
In nomine summe et individue Trinitatis. Rodulfus, superna regente pietate rex. Cum necessitatibus sanctorum et servorum Dei secundum divinum preceptum communicamus, et ad revelandam eorum indigentiam vel aliquid largimur vel in melius instauramus, Deum profecto inde magis benivolum adjutorem in nostris oportunitatibus invitamus, et ipsos paratiores oratores pro nobis apud ipsum credimus quos conciliamus. Idcirco omnium sancte Dei Ecclesie fidelium nostrorumque, tam presentium quam et futurorum, comperiat prudens sollertia quod accedens ad nostre regie scilicet dignitatis preminentiam devotus fidelis noster Rotgerus, comes atque memorandus abbas Elnonensis monasterii coenobiique eximii presulis ac confessoris Christi Amandi, suppliciter depoposcit quatinus ex rebus ejusdem prefate abbatie, cui ipse Dei clementia nostroque etiam favore principari dinoscitur, monachis inibi, hoc est in predicto monasterio Deo et sancto Amando ancillantibus, ad refocillandam eorum indigentiam aliquid, hoc est in villa Vidinio, quae sita esse videtur in comitatu Austrobatinse, juxta Scaldum fluvium, IIII mansos, et in pago Tornacense in villa, cui vocabulum est Antunio, similiter mansos IIII, itemque in eodem pago, sed in alia villa, que dicitur Guislimum, mansos aeque .IIII., pro intuitu divine remunerationis nostra munificentia delegare, insuper et precepti scripto nostre auctoritatis easdem predictas res confirmare illis in perpetuum jure hereditario dignaremur. Cujus salutiferis immo anime nostre profectuosis petitionibus voluntarie aurem nostri culminis adcommodavimus atque, ob irreprehensibilem ipsius prefati comitis nobisque dilecti Rogeri erga nos fidelitatem, tumque etiam ut eosdem Dei viros, prefatos videlicet monachos, jugiter delectet orare pro nostra salute necnon et stabilimento regni nostri, hoc nostre auctoritatis preceptum fieri illisque dari jussimus, per quod sancimus atque decernimus ut easdem prescriptas res, sicut et alias jam olim sibi per antecessorum nostrorum priorum videlicet regum precepta contraditas et confirmatas, eodem rationis tenore, cum omnibus juste et legaliter ad se pertinentibus sive respicientibus, hoc est pascuis, pratis, territoriis aliisque terris cultis et incultis, cum egressibus et regressibus omnibusque legitimis terminationibus, vel si quod est aliud quod ad easdem prememoratas res legibus videatur attinere, totum et ad integrum predicti fratres, monachi videlicet Beati Amandi, usu fructuario et jure hereditario ab hodie ac deinceps per omne tempus habeant, teneant atque inviolabili jure possideant, et quicquid inde facere voluerint, liberrima in omnibus utantur potestate, nemine umquam, vel de his que in presentiarum (sic) conferimus, vel de aliis quibuscumque donativis que antecessores nostri reges vel imperatores preceptali ordine visi sunt illis contulisse, inquietante, Deo autem semper et ubique eos protegente.
Utque hoc preceptum firmum per secula duret,/ Et credant homines cuncti per tempora mundi,/ Subsignante manu propria firmatio paret,/ Atque anulus nostrum pinxit suppressus agalma.
Signum Rodulfi regis gloriosi.
Ragenardus notarius ad vicem Abbonis episcopi recognovit et subscripsit.
Datum VIII idus aprilis, indictione XIII, anno II regnante Rodulfo rege gloriosissimo. Actum Lauduno castro publico. In Dei nomine feliciter. Amen.