894, juillet.
Pièce complémentaire
Robert, comte et abbé de Marmoutier, donne en précaire, avec l'accord des frères de ladite abbaye, à son fidèle Radouin (Raduinus) et à Acherie (Acharia), mère de ce dernier, quatre manses plus un demi-manse, « inter apsum et vestitum », dépendant de la mense conventuelle, situés dans la villa de Berneçay, dans le « pagus » de Tours, dans la « vicaria » de Génillé, avec, en particulier, l'emplacement pour un moulin et les dépendances de ces manses sur l'Indre. En contrepartie, Acherie et Radouin donnent à Marmoutier trois « manselli » dans la villa d'Hys, située dans les mêmes « pagus » et « vicaria », avec, en particulier, l'emplacement pour un moulin et treize serfs, une terre de quarante muidées et une forêt de vingt arpents, dépendant de ce domaine, biens qui leur sont rétrocédés en précaire. Ils s'engagent à payer annuellement à la Saint-Martin, le 11 novembre, un cens de trois sous pour la pitance des frères et d'un sou pour le luminaire. Les biens passeront aux enfants que Radouin pourrait avoir, une fois marié ; s'il ne se marie pas, ils échoiront à sa sœur Élégie et à son neveu « Doto », puis à la mort de ces derniers reviendront à l'abbaye de Marmoutier.
A. Original perdu. Hauteur, environ 375 mm ; largeur, environ 160 mm (d'après B).
B. Copie du xviiie siècle, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 3, fol. 74, d'après A, avec fac-similé du début de la première ligne.
C. Copie du xviie siècle, par Dom Martène, Bibliothèque nationale, ms. lat. 12878, fol. 27, sans indication de source.
D. Copie fragmentaire du xviiie siècle, par Dom Housseau, Bibliothèque nationale, Collection de Touraine, t. I, fol. 143, « ex archivis Majoris monasterii ».
(Chrismon) Ecclesiasticis utilitatibus prospicere earumque oportunitatibus debite concurrere, fidelium est operum adtencius studere. Quamobrem igitur ego in Dei nomine Rotbertus, comes et abba ex monasterio Sancti Martini quod Majus nuncupatur, cum assensu et auctoritate fratrum praefati loci, quia deprecatus est nos quidam fidelis noster nomine Raduinus et mater sua Acharia, ut eis more precario concesserimus ex rebus Sancti Martini Majoris monasterii mansos .IIII. et medium, inter apsum et vestitum, pertinentes ad mensam fratrum, qui conjacent in pago Turonico, in vicaria Geniliacense, in villa quae vocatur Berniciacus, cum vineis, terris, campis, pratis, pascuis, cum area ad farinarium .I. et quicquid ad ipsos mansos pertinere videtur super fluvium qui vocatur Angeriscus. Similiter in recompensatione tanti doni, ego in Dei nomine Acharia femina et filius meus Raduinus, considerantes molem nostrarum nequitiarum paventesque extremi judicii diem, ut propitium mereamur habere Deum omnesque ejus sanctos intercessores maximeque beatum Martinum adjutorem, pro remedio animae nostrae damus res proprietatis nostrae sitas in predicto pago et in jamdicta vicaria, in villa quae vocatur Ivis, videlicet mansellos .III. de proprio alodo, cum vineis, terris, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, cum area ad farinarium .I., cum mancipiis XIII, his nominibus Ingilario et Bertane cum filio suo, Agano cum duobus infantibus, Bertreda et Amalberto cum uxore sua et infantibus ejus IIII, et terram ad sationem modiorum XL, silvam minutam aripennorum .XX. ad ipsum alodum pertinentem, eo siquidem modo ut tam pro praedictis rebus quas ipsi partibus nostris et ecclesiae praedicti monasterii delegaverunt et a nobis accipiunt quamque et pro ipsa praenominata villa, quam eis precario ordine concedimus, annuatim in die festivitatis beati Martini, quae evenit III idus novembris, partibus ecclesiae nostrae in censum solidos IIII in refectione fratrum persolvant et in luminaribus solidum .I., et sic easdem res teneant et possideant diebus quibus vixerint. Si autem jamdicto Raduino Deus uxorem dederit et filios ac filias genuerint, ipsi teneant sub praedicto censu atque possideant ; sin autem nec uxorem nec filios habuerint, concedimus sorori Raduini, Elegiae nomine, et nepoti ejus Dotoni, ut praedictas res similiter teneant atque possideant sine alicujus contradictione ; post utrorumque vero digressum, supramemoratas omnes res cum omni integritate et emelioratione pars praefatae ecclesiae in eorum revocent potestate et dominatione absque alicujus contradictione faciantque exinde sicuti ex aliis Sancti Martini rebus quicquid melius elegerint. Illud autem nobis superaddere placuit, ut, si fuerit ullus malivola cupiditate tactus qui hanc precariam, cum consilio fidelium inter nos actam, inquietaverit, auri libras .V. coactus exsolvat et sua repetitio nihil valeat et haec precaria, nostris aliorumque fidelium manibus corroborata, omni tempore maneat inconvulsa.
(Crux) Signum Rotberti comitis.
Hildoardus, presbyter atque decanus, subscripsi. — Gauzlenus, presbyter, subscripsi. — [Adel]elmus, sacerdos, subscripsi.
Dodo, diaconus, subscripsi. — Rothardus, levita, subscripsi. — Erilardus, presbyter, subscripsi.
Joseph, presbyter, subscripsi. — Evreharius, presbyter, subscripsi. — Leuteredus, presbyter, subscripsi.
Ingilgerus, sacerdos, subscripsi.
Mainardus, clericus, subscripsi. — Rotbertus, presbyter, subscripsi. — Rotbertus, diaconus, subscripsi.
Atto, subdiaconus, subscripsi. — Tedricus, clericus, subscripsi. — Gauzlinus, clericus, subscripsi.
Signum Raduini, qui hanc cartam fieri et affirmare rogavit.
Signum Achariae, quae hoc consensit.
Signum Dotonis, nepotis Raduini, qui consensit.
Signum Attonis, vicecomitis.
Signum Adalmari, auditoris vel advocati.
Data in mense julio, anno .VI. regnante Odone rege.
Ego Isernus hanc cartam fieri jussi mea vice et manu propria subscripsi.