912, 11 novembre. — Tours.
Pièce complémentaire
Robert, abbé de Saint-Martin de Tours et de Marmoutier et comte, confirme par jugement rendu à Orléans, à la prière des religieux de Marmoutier, l'indépendance de leur monastère à l'égard des prétentions de l'archevêque de Tours, Erberne, qui, profitant de l'invasion normande, avait tenté de se faire remettre les biens de l'« abbatia » pour faire face à ses difficultés financières, et il promet de leur faire octroyer un précepte royal à ce sujet.
A. Pseudo-original. Parchemin. Hauteur, 630 mm ; largeur, 330 mm. Archives départementales d'Indre-et-Loire, H 200, n° 1.
A1 et A2. Pseudo-originaux ou copies figurées (?), aujourd'hui perdus.
(Chrismon) Anno Incarnationis dominicae DCCCCXII, cum Turonorum regio Nortmannorum sedula [2] oppressione pene tota deficeret, et domnus Rotbertus, Sancti Martini qui dicitur ex basilica atque ejusdem Beati [3] Martini Majoris scilicet monasterii gloriosus abba necnon et comes, propter diversa regnorum Francię [4] atque Neustrię negotia, quibus a rege prepositus erat, ab urbe Turonica fere per biennium defuisset, domnus [5] Erbernus, ejusdem sanctae metropolis Turonicae archiepiscopus, Nortmannorum metu cum prefatorum Sancti Martini [6] monasteriorum gregibus intra eandem civitatem et ipse reclausus, ad fracturam episcopii sui aliquatenus [7] sublevandam et augmentandam, cogitavit cum prelibato principe domno Rotberto prefatam Beati Martini Majoris [8] Monasterii abbatiam suis oblatis muneribus sibi adquirere et, postmodum ipso adminiculante re-[9]-gali preceptione, futuris temporibus perenniter mansuram suę ecclesiae subjugare et simul directis propriis in Franciam [10] missis quod diximus aut offerens aut promittens quod cogitavit expetiit. Domnus autem trimarchio Rotbertus [11] gloriam et dignitatem suae Majoris scilicet monasterii abbatiae tunc minime reminiscens, sed fracturam domni [12] archiepiscopi pia mente compatiens, dulcibus insuper legatorum linitus alloquiis (arbitrabatur enim quod idem domnus archiepiscopus, [13] ut multi testabantur, cito deficeret) facturum se id forte promisit. Cumque legatorum relatu domnus archiepiscopus, [14] parumper ab infirmitate convalescens, esset hilarior et eandem abbatiam cum monasterio revocaturum se esse jacti-[15]-taret, grex ejusdem monasterii, stupefactus ac mente confusus ex tam inaudita hactenus ratione, cogita-[16]-re coepit ac dicere quomodo fieri posset ut tanta et tam longa regalis potestas et specialis semper domni Martini [17] gloria, ex priscis et ex suis etiam ipsis temporibus, qui, dum adviveret, proprium ibi abbatem esse constituit, nomine [18] Walbertum, qui nunc ibidem humatus quiescit, ab imperatoribus et regibus huc usque inviolabilis conservata, modernis [19] temporibus alicujus dominio nisi regio, sicut semper, aut abbati proprio, subderetur. Aiebant enim : « Habemus namque [20] non minima imperatorum et regum precepta necnon et apostolicorum perplurima privilegia, quibus hic noster [21] locus, pro veneratione pii patris nostri domni Martini qui eum fundavit, specialem obtinet dignitatem et gloriam et numquam [22] ab aliquo regum nisi aut regi aut proprio abbati Sancti Martini subjectus fuit, <qualiter etiam ab omni presulum est dominio, [23] nisi quantum in ordinandis canonicis necessitas cogit ęcclesię, sequestratus>, cum quibus ne id fiat satis defendere possumus. » [24] Una igitur mente atque decreto venit idem grex statim ad eundem domnum archiepiscopum illique haec omnia retulerunt. [25] Qui ut haec animadvertit, semetipsum exinde castigans, per legatos prius suos et postmodum per se ipsum cum Adalelmo [26] ejusdem loci decano et cum Rotberto aedituo ac reliquis fratribus Aurelianis civitatem, ubi domnus Rotbertus gloriosus abba [27] erat, venit quantumque potuit ipsius loci auctoritates et ipse defendit, semperque ut inviolabiles easdem manere [28] permitteret eundem domnum Rotbertum gloriosum principem et abbatem deprecatus est. Qui ut haec audivit, maximo [29] exhilaratus gaudio cum eodem domno archiepiscopo et cum aliis regni principibus, devotissime statuit et statuendo firma-[30]-vit, quatinus nec ipse nec ullus successorum suorum abbatum hanc abbatiam Majoris monasterii nec ipsum monasterium [31] in alicujus dominium nisi in suum proprium ullatenus umquam devenire permitteret, ne honor et gloria tanti patris, quae [32] semper crescit in cęlis, aliquatinus minorari videretur in terris, a tantis hactenus semper inviolabiliter conservata [33] regibus, patribus atque principibus. Quod cum omnes pro Dei ac sancti Martini amore id justum fore judicarent et futuris tempo-[34]-ribus ita permanendum hoc scripto firmarent, deprecati sunt pariter eundem domnum Rotbertum gloriosum principem ut, ex tam [35] sancta et salubri diffinitione, regale eis preceptum et insuper novum adquireret privilegium. Quod et ipse, misericordia plenus [36] et fide, se mox ut potuisset facturum coram omnibus votive etiam et sub testificatione promisit. His presentibus actum fuit :
[37] (Crux) Signum sanctę crucis domni Rotberti, gloriosi principis et abbatis, [38] qui hanc auctoritatem fieri et firmare rogavit.
[39] Erbernus, misericordia Dei archiepiscopus, huic auctoritati subscripsi.
[40] (Chrismon) Ego Anselmus, Aurelianensis ęcclesię episcopus, huic auctoritati subscribere jussi meo nomine.
[La suite sur 2 colonnes. A gauche :]
[41] (Crux) Isaias, Namnetensium episcopus, subscripsi.
[42] Data est autem hujus decreti et diffinitionis auctoritas .III.io idus novembris, in civitate Turonis, [43] anno .XV.mo regnante domno Karolo glorioso et pacifico rege.
[44] Ego Archanaldus, gregis ex basilica ejusdem Sancti Martini lęvita et scholę primus, a prescripto domno [45] Rotberto abbate et comite et cęteris omnibus supradictis rogatus, scripsi et subscripsi.
[A droite :]
[41] Sign. domni Guazlini comitis.
[42] Sign. domni Ervei comitis.
[43] Sign. domni Guazberti comitis.
[44] Sign. domni Fulconis.