918, 18 août. — Vienne.
Louis l'Aveugle, empereur, à la requête de son parent, le comte Boson, et de Fouquier, évêque d'Avignon, restitue à l'église cathédrale de ladite ville la petite abbaye de Saint-Ruf, l'église Saint-Julien et le terroir de «Capistiniano» au comté d'Avignon.
A. Original. Parchemin très endommagé, autrefois scellé. Hauteur, 502 mm.; largeur, 452 mm. Archives départementales de Vaucluse, fonds de l'archevêché d'Avignon, G 6, fol. 11.
B. Copie du xviie s., dans les Diversorum Avenionis, Archives départementales de Vaucluse, fonds de l'archevêché d'Avignon, G 127, fol. 117 (anc. 107), d'après A.
C. Copie du xviie s., dans les Diversorum Avenionis, Archives départementales de Vaucluse, fonds de l'archevêché d'Avignon, G 120, fol. 6 v°.
D. Copie du xviiie ou du début du xixe s., dans la collection de documents de P. Achard, Bibliothèque d'Avignon, ms. 1569, fol. 22, et ibid., fol. 25.
E. Copie du xviiie s., Collection Massilian, t. XXI, Bibliothèque d'Avignon, ms. 2399, fol. 25.
F. Copie du xviiie s., dans J. de Cambis, Annales de la ville d'Avignon, Bibliothèque d'Avignon, ms. 2776, fol. 244 v°.
a. Gallia christiana, t. I, instrumenta, p. 139, n° vi, d'après A.
b. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 686, n° xix, d'après a.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 381.
Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1480.
Indiqué : U. Chevalier, Regeste Dauphinois, n° 1039.
Les éléments chronologiques de la date de ce diplôme ne concordent pas, puisque l'indiction de 918 est VI et non VIII. L'emploi d'un réactif a fait presque complètement disparaître l'écriture du diplôme et rend les observations paléographiques malaisées. Cependant il semble bien qu'on ait, à une époque ancienne, tenté de corriger l'indication de l'année DCCCCXVIII en DCCCCXX (voir G. de Manteyer, La Provence du ier au xiie siècle, p. 501). Ce dernier chiffre est d'ailleurs celui que donnent les copies modernes et les éditions. Il faut donc admettre, ou qu'il y a eu dès l'origine une erreur, et une erreur assez considérable, sur l'indiction de l'année 918, ou que ce chiffre de l'indiction a été lui-même l'objet d'une correction destinée à le faire concorder avec la date d'année modifiée, correction qu'il est impossible de constater aujourd'hui, en raison du mauvais état du document. Certaines syllabes ont complètement disparu et sont, dans le texte qui suit, restituées entre crochets d'après B.
In nomine summi Dei aeterni et salvatoris nostri Ihesu Xpisti. Hluduwicus, ipsius ordinante providentia imperator augustus. Imperialis dignitatis excelentia nulla major extat quam [2] ut, propter beatitudinis remunerationem, justis fidelium suorum precibus aures clementie accommodare debeat, et tanto libentius ea que expostulaverint largire non abneget quanto eos in obsequio [3] sue utilitatis et magnitudinis perspexerit promptiores et [ex condi]tione sui honoris ferventiores. Igitur comperiat omnium fidelium sanctȩ Dei ecclesiȩ industria quoniam Boso, venerabilis comes nosterque propinquus, necnon et Folcherius, [4] presul Avinionensis obtimus, nostre sublimitatis excellentiam accedentes, innotuerunt humiliter quandam abbatiolam sancti Rufi et eclesiam sancti Juliani, cum territorio sito Capistiniano, que conjacent in comitatu Avinionense, temporibus [5] priscis a religiosis christianis matris ecclesiȩ sancte Marie et sancti Stephani ac sancti Johannis Baptiste digna cessione conlatas, jam preterito longo tempore inter reliquarum rerum subtractionem injuste fuisse sublatas; unde sereni-[6]-tatem celsitudinis nostre suplices oraverunt quatinus, ob amorem Christi et anime nostre remunerationem, jam dictas ecclesias, que injuste vel temere ab eadem sancta matre ecclesia Avinionensi subtracta fuerant, cum suis omnibus reditibus [7] juste et legaliter redderemus ac reddentes prefate matris ecclesie precepto nostre auctoritatis confirmaremus. Cujus precibus ac justis peticionibus, ob emolumento mercedis ac retribucionis nostre et propter diutinum famulatum ab ipsis [8] nobis exhibitum, libentissime annuentes, hoc serenitatis nostre preceptum fieri jussimus, per quod jam prelibatam abbatiolam cum omnibus appendiciis suis, tam exquisitis quam inexquisitis, et suprafatam ecclesiam, cum suo territorio Capistiniano [9] et omnibus adjacenciis suis, prefate ecclesiȩ sanctȩ Marie et sancti Stephani et sancti Johannis [at]que presuli Folcherio ejusque successoribus reddimus ac redita perpetuis temporibus eorum utilitatibus subesse volumus atque prodesse ubique. [10] Et ut hec nostre largitionis ac restitutionis auctoritas omni tempore inconvulsam obtinere valeat firmitatis rigorem, manu propria subter firmavimus et anuli nostri inpressione adsignari jussimus.
[11] Signum (Monogramma) Hluduwici serenissimi augusti.
[12] Uboldus notharius ad vicem Alexandri archicancellarii recognovi et s. (Signum recognitionis in quo locus sigilli).
[13] Datum est hoc preceptum Vienne publice, anno DCCCCXVIII, XV kal. septembr., anno etiam XVII imperii domni nostri Hluduvici augusti, indicione VIII, in Christi nomine feliciter. Amen.