859.
Charles, roi, à la requête des évêques réunis à Sault, dans le pays de Sisteron, confirme la fondation faite par Aurélien, abbé d'Ainay, du monastère de Saint-Benoît de Cessieu, en Lyonnais; il accorde en outre aux moines dudit monastère l'immunité, le droit de tenir un marché chaque année, le 27 septembre, et un autre le jeudi de chaque semaine, la libre élection de l'abbé, l'exemption de tonlieu dans tout le royaume, et le libre choix de l'avoué.
A. Original perdu.
B. Copie du xviie s., par Louvet, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17197, fol. 40, sous le titre: «Praeceptum Caroli regis de Saxiaco», et fol. 50, sous le titre: «De coenobio Athanacensi», d'après la même source que C.
C. Copie du 5 avril 1671, par Jean Columbi, Bibliothèque municipale de Lyon, ms. 193 (anc. 121), fol. 116, «ex veterrimo apographo pergameno quod Louvet medicus Bellioce miserat».
D. Extrait et analyse revus par P.-F. Chifflet, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 144, fol. 5 v° et 7, d'après «un manuscrit trouvé en l'année 1616», peut-être le même que le précédent.
a. Guichenon, Histoire de Bresse et de Bugey, Quatriesme partie contenant les preuves, p. 228 et 226, extrait en forme de notice d'après la même source que D.
b. A. Dopsch, Unedirte Karolinger Diplome, dans Mittheilungen des Instituts für oesterreich. Geschichtsforschung, t. XVI (1895), p. 213, n° 6, d'après B et C.
c. E. Mühlbacher, Eine Urkunde Karls von Burgund, dans Neues Archiv, t. XXV (1900), p. 648, d'après B C b.
Indiqué : Böhmer-Mühlbacher, Regesta imperii, n° 1330.
Indiqué : U. Chevalier, Regeste Dauphinois, n° 715.
Ce diplôme n'est pas daté, mais il est en relation avec le privilège accordé au monastère de Saint-Benoît par une assemblée d'évêques réunis à Sisteron, et auquel ont été empruntés divers passages du diplôme lui-même. Ce privilège, publié par Mabillon, Acta Sanctorum ordinis S. Benedicti, saec. IV, pars ii (Paris, 1680, in-fol.), p. 500, est ainsi daté, au début et à la fin: «Anno dominicae incarnationis DCCCLVIIII, indictione VII, regnante piissimo ac mitissimo rege Carolo, filio quondam Lotharii augusti, pace jam et divisione regni cum fratribus suis, Hludovico videlicet et Lothario regibus, miserante Domino celebrata….. Factum hoc privilegium anno incarnationis dominicae DCCCLVIIII, indictione VII, regnante Karolo rege, filio quondam Lotharii imperatoris. Actum Sisterico.» La charte d'Aurélien, archevêque de Lyon, portant donation de divers biens à l'abbaye nouvellement fondée (Mabillon, ibid., p. 498) est également datée de 859. — Sur les rapports qui unissent ces divers documents, voir le mémoire d'E. Mühlbacher, cité en c.
Ainsi qu'on s'en rendra compte en se reportant à la liste des copies, le diplôme de Charles nous a été conservé sous forme de deux morceaux distincts dont rien n'indique le rapport entre eux dans le ms. lat. 17197 de la Bibliothèque nationale, le seul qui contienne le texte complet. Le copiste a même ajouté en marge de la seconde partie (fol. 50) cette remarque: «Quis rex fuerit qui haec concesserit?» Guichenon (Histoire de Bresse et de Bugey, IVe partie, p. 228) avait déjà indiqué que ce morceau était emprunté à un diplôme de Charles de Provence. Mabillon (op. cit., p. 500) a peut-être connu le texte intégral de l'acte, mais les deux fragments n'ont été définitivement rapprochés que dans la publication de Mühlbacher. Aucun des privilèges concédés au monastère, et dont l'énumération constitue la seconde partie de l'acte, n'est par lui-même anormal et de nature à faire mettre en doute l'authenticité du document. Leur accumulation, cependant, est singulière. Du moins n'y a-t-il pas d'autre exemple analogue dans la série des diplômes de Charles de Provence, et toute la partie du texte qui suit la formule d'immunité, depuis le mot concedimus, doit être vraisemblablement considérée comme une interpolation.
Les passages imprimés en petit texte sont empruntés au privilège synodal cité plus haut, à l'exception du dernier, qui est emprunté à la charte, également citée plus haut, de l'archevêque Aurélien.
In nomine Domini nostri Iesu Christi, Dei aeterni. Karolus, divina ordinante providentia rex, Lotharii quondam piissimi et inclyti filius. Si enim quod ad servorum Dei quietem pertinet devotissima sollicitudine et regali providentia procuramus, ad emolumentum animae nostrae vel ad aeternam beatitudinem capessendam hoc procul dubio pertinere confidimus. Idcirco notum sit omnibus fidelibus sanctae Dei ecclesiae et nostris, praesentibus scilicet et futuris, atque, Deo dispensante, successoribus nostris quia, post pacem atque paterni regni divisionem cum fratribus nostris, Hludovico videlicet et Hlotario, miserante Domino, celebratam, congregari jussimus populum qui in nostram partem venerat in pago Sisterico, in loco qui dicitur Saltus, cum sacris pontificibus et regni nostri principibus, ut communi tractatu ea quae in quibuslibet ordinibus ecclesiae minus utiliter constare videbantur ob incuriam negligentium aut propter civilis belli transactam violentiam, juvante Christo, in melius reformaremus, et quae eatenus bene constiterant, regali providentia honorificentius complecteremur et firmius roborare studeremus. Dum ergo talibus invigilamus atque divinam servitutem jugiter crescere augerique devotissime optamus, sollicite requirentibus qualiter commissum nobis a Deo populum congrue ac decenter pio regimine gubernaremus, inter cetera innotuerunt nobis venerandi pontifices pervenisse ad conventus sui notitiam qualiter Aurelianus, venerandus abbas nostri monasterii Athanacensis, divino tactus amore, ut supernae hereditatis portionem a Domino consequi mereretur, ex quibusdam rebus quas a parentibus pio studio quaesivit pieque impetravit omnipotentem Deum elegerit heredem easdemque res, pro rei firmitate, in vice Christi Remigio, venerabili archiepiscopo, eo scilicet tenore ut idem venerandus archiepiscopus viro venerabili Aureliano, qui loco abbatis praeesse ac prodesse debeat, monachisque inibi habitantibus promptissima voluntate per testamentum firmissimum tradiderit, ea scilicet ratione ut in praedictis rebus, in pago Lugdunense, non longe a Rhodano fluvio, in loco cujus vocabulum est Saxiacus, idem venerandus Aurelianus cum monachis in honore omnipotentis Dei et veneratione beatissimi Benedicti confessoris Christi sanctorumque martyrum Florentini atque Hilarii monasterium aedificaret monachosque ibidem institueret, qui et divinam in jamdicto loco exercerent militiam et pro totius ecclesiae statu divinam implorare clementiam decertarent. His ergo serenitatis nostrae auribus patefactis, suggesserunt clementiae culminis nostri memorati pontifices ut quoddam privilegium supramemorato coenobio, in honore omnipotentis Dei et veneratione beatissimi Benedicti confessoris martyrumque Florentini et Hilarii consecrato, concedere dignaremur, quod ipsi episcopi facerent et sua subscriptione, sanctorum patrum exempla sequentes, roborarent, hoc in privilegio statuentes ut possessiones quas praedictus Aurelianus abbas pro rei firmitate Remigio archiepiscopo et idem venerandus archiepiscopus omnipotenti Deo et beatissimo Benedicto sanctisque martyribus obtulit, vel quas in eodem loco ex donatione fidelium divina pietas augere voluerit, nullius umquam terrenae potestatis jugo subjaceant, sed ad solius Dei servitium memoratus Aurelianus abbas et monachi sui vel successores eorum in venturis generationibus in omnibus sicut in eodem testamento insertum est teneant. Quorum justissimis petitionibus pro divini cultus amore ac animae nostrae emolumento aurem libentissime accommodavimus, et quidquid in eodem privilegio sacratissimi antistites constituerunt et subscripserunt consentimus et confirmamus. Propter quietem quoque, quae monachis utilissima est, placuit etiam ut idem monasterium, una cum rebus omnibus ad ipsum locum aspicientibus, more regio nostrae emunitatis defensione confirmaremus. Praecipientes ergo jubemus atque jubendo praecipimus ut nullus judex publicus nec quilibet ex judiciaria potestate nec aliquis ex fidelibus sanctae Dei ecclesiae ac nostris in ecclesias et in loca vel agros seu reliquas possessiones praedicti monasterii, quas moderno tempore possidet aut quas ibi divina pietas augere voluerit in quibuslibet pagis aut territoriis, ad causas audiendas vel freda exigenda aut tributa seu mansiones et paratas faciendas sive fidejussores tollendos nec homines ipsius monasterii tam ingenuos quam et servos supra terram ipsius commorantes distringendos aut ullas redibitiones et inlicitas occasiones requirendas ullo umquam tempore ingredi audeat et exactare praesumat, quoniam quidquid fiscus sperare poterat pro remedio animae nostrae concedimus. Concedimus quoque mercatum annuum ibi fieri V kal. octobris, sed et septimanale V feria. Concedimus et teloneum omne infra regni nostri spatia jubemusque ut nullus sit exauctor non in civitatibus, non in vicis sive in portis, sed nec ex vectione navium. Sancimus denique et omnimodis statuimus ut post praefati viri, videlicet Aureliani abbatis, decessum, sed et omni tempore, ex se ipsis licentiam habeant eligendi abbatem, qui secundum regulam sancti Benedicti ipsi loco praeesse et prodesse valeat. Pro infestationibus vero pessimorum iniquorumque hominum quemcunque praefatus Aurelianus abbas aut successores ejus voluerint eligere tutorem sive causidicum ad res ipsius monasterii inquirendas seu defendendas, liberam in omnibus habeant facultatem, ita duntaxat ut omnes comites et cujuslibet administrationis judices sive ceteri Dei omnipotentis nostrique fideles, ad quorumcumque placitum et ante quorumcumque judicium ipsius coenobii advocatus venerit, pro Dei amore et nostra jussione in cunctis justis rationibus solatium ei atque adjutorium praebeant, talemque potestatem et auctoritatem ad res easdem inquirendas sive defendendas habeat qualem decet in rebus omnipotenti Domino oblatis et consecratis, et sicut in nostris propriis sese regalis habet auctoritas; nullus contra advocatum saepe memorati coenobii testes adhibeat, sed ipsi tribuatur facultas ipsas res, sicut in nostris propriis consuetudo est, defendendi. Si autem, ut contingere solet, aliqua necessitate impellente, ad nostram se proclamaverint praesentiam, nullus judex, nulla potestas missum eum distringere et molestare praesumat, sed ad nostram praesentiam liberrimam habeat potestatem veniendi. Et ut haec authoritas nostris futurisque temporibus, Domino protegente, valeat inconvulsa permanere, manu propria subter firmavimus et annuli nostri impressione assignari jussimus.